"Isparta'daki gülcülüğün temeli Edirne'de atıldı"

SALİH BARAN - Osmanlı dönemindeki sağlık uygulamalarının anlatıldığı Sağlık Müzesinin "Edirne'de gülcülük" bölümünde, gülcülüğün Edirne'den Bulgaristan ve Isparta'ya geçiş serüveni, tarihi kaynaklara dayandırılarak aktarılıyor.

Evliya Çelebi'nin, "Edirne'nin her tarafının gül ve sümbül kokuları yükselen, cennet bahçelerini andıran gülistanlarla örülü" olduğunu anlattığı belirtilen duvar bilgilendirme notlarında, tarihçi Abdurrahman Hibri'nin Enisül Müsamirin adlı eserinden de alıntılar yer alıyor.

Eserin Edirne'deki gülcülüğün anlatıldığı bölümlerinde, "Her yörenin ünlü bir ürünü olur. Bunların İstanbul'un ileri gelenlerine ve saygın kişilere armağan eder. Edirne yoksul bir şehir olduğu için değerli bir ürünü yoktur, bahar mevsimlerinde gül bahçelerinden elde edilen ve kokusu miske benzeyen gül suyu armağan olarak verilir. Sonbaharda da sarı ayvası meşhurdur." ifadeleri bulunuyor.

Müzedeki bölümde, Edirne'deki gülcülüğün diğer illere yayılması ise şöyle anlatılıyor:

"Edirne gülü, yağ gülü, damla gülü, iyi gül, pembe gül, adlarıyla anılırdı. Çiçek sapının çıplak olması nedeniyle diğer güllerden ayrılır. Bir dalda 12 çiçek verir. Yaprakları yüksek oranda uçucu yağ taşır. Edirne gülü bir Türk tüccar tarafından 17. yüzyıl sonunda Bulgaristan'a götürülmüş ve Kızanlık'ta kurulu gül suyu, gül yağı tesislerinde 200 yıl faaliyet göstermiştir.

Osmanlı-Rus savaşı nedeniyle Bulgaristan'ı terk eden Türkler yanlarında götürdükleri gül fideleriyle iskan edildikleri Bursa, İzmir, Isparta, Burdur'da gül bahçeleri kurup gülcülük yaptılar. Halen Isparta ve Burdur'da yapılmakta olan gül suyu ve gülcülük Edirne-Kızanlık gülcülüğünün devamıdır."

- Şehzade sünnetlerinde Edirne gül suyu

Edirne gül suyunun da çok kaliteli olduğu vurgulanan bilgilendirme notlarında, "Edirne, gül suyu çok kaliteli olduğundan padişahlara hediye olarak sunulurdu. Şehzade Mustafa ile Şehzade Ahmet'in sünnet düğünlerinde, Edirne attarlarının sunduğu hediyeler arasında altı şişe gül suyu vardı. Topkapı Sarayı Helvahanesinin ihtiyacı olan taze gül yaprakları ve gül suyu Edirne'den satın alınırdı." bilgileri de yer alıyor.

Bölümde, gül ve gül suyunun tıp alanında kullanımı hakkında da bilgiler bulunuyor.

- "Edirne'den Isparta'ya gül kardeşliği"

Trakya Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Yener Yörük, AA muhabirine yaptığı açıklamada, geçmiş yüzyıllarda Edirne'de gülcülüğün çok yaygın olduğunun kayıtlarda yer aldığını söyledi.

Başkent İstanbul'daki saraya Edirne'den hediye olarak gül suyu gitmesi, Selimiye Camisi çevresinin gül bahçeleriyle çevrili olduğu bilgilerinin varlığının, Edirne'nin "gülcülük başkenti" olduğunun kanıtı olarak değerlendirilebileceğini ifade eden Rektör Yörük, şunları kaydetti:

"Dünyadaki ilk plantasyon yönteminin Edirne'den Bulgaristan'ın Kızanlık bölgesine götürülen gül fideleriyle gerçekleştiğini görüyoruz. Daha sonraki yüzyıllarda muz için kahve için ana vatanından alıp başka yörede yetiştirme yöntemi o yıllarda gülde denenmiş. Edirne kökenli başlayan gülcülük Bulgaristan'a Osmanlı-Rus harbi sonrası bölge işgal edildikten sonra katliamlarla yapılınca oradaki insanlar İstanbul Hekimbaşı ve Isparta'ya yerleşiyorlar. Gülcülük adına İstanbul'da denemeler oluyor ama asıl gelişim Isparta'da oluyor. Özetle, Edirne gül fidanları önce Bulgaristan'a gidiyor 1878'den sonrada Isparta'ya taşınarak burada gelişiyor. Edirne'den Isparta'ya gül kardeşliği, gül yolu böyle gelişiyor."