İlahiyatçılar: Şeytan taşlamak farz değildir

İlahiyatçıların bir diğer ortak görüşü ise, “Şeytan taşlamak haccın olmazsa olmazı değildir.”

İlahiyatçıların faciaya ilişkin görüşleri şöyle:

‘Ayakkabı bile atıyorlar’

-  Prof. Dr. Saim Yeprem: “İzdiham şeytan taşlama sırasında değil, gidiş-gelişler sırasında oluyor. Bu aslında yıllardan beri devam eden bir problem. Aslında hac kafileleri doğru rehberlerle, iyi bir organizasyonla yönetiliyorlarsa hiçbir problem de olmuyor. Şeytan taşlamak farz bir öge değildir. Yapılmazsa hac ibadeti ortadan kalkmış olmaz. Ama Müslüman toplulukların bu farz mı vacip mi gibi ilgisi çok azdır. Sembolik değeri olduğu için psikolojik bir ortam oluşuyor, gerçekten şeytan varmış gibi. Hatta sembolik 7 taşı attıktan sonra eline ayakkabı vs ne geçerse atmaya başlıyor.”

‘Kuran’da emredilmemiş’

-   Eski Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Süleyman Ateş: “İlle de böyle bir anda şeytanı taşlamaya gitmenin mantığı yok. Bizimkiler akşama doru gider, tenha olur. Bunlar müzdelifeye gelir gelmez oraya gidiyorlar. En büyük pay hacıların bilinçcizliğinde. Niye bu kadar hücum ediyorlar bilmiyorum. Şeytan taşlamak ayrıca hacların olmazsa olmazı değildir. Haccın olmazsa olmazı iki tanedir; ilki arefe günü arafata durmaktır, esas hac budur. Diğeri de bayram günü ya da imkan bulununca ziyaret tavafını yapmak. Bu ikisi temeldir. Şeytan taşlama diye bir şey geçmiyor Kuran’da... Bu gelenektir. Hz. İbrahim'den kalma öyle bir şey var, Araplar yapıyor, İslam’da da kabul edilmiş ama Kuran’da emredilmiş değildir.”

‘Tank gibi yürüyorlar’

-   Prof. Dr. Beyza Bilgin: “Burada ters yönden gelenler olmuş. Facia da onun için gerçekleşmiş. Yoksa her zaman şeytan taşlanıyor. Fakat bu defa insanlar iki taraftan birden gelince böyle bir facia yaşanmış.

Bir de o anda orada bulunanların büyük kısmı Afrikalı imiş. Afrikalılar çok hızlı hareket ediyorlar. Ben umrede şahit olmuştum çok hızlı ve organize, tank gibi yürüyorlardı. Diğer yandan şeytan taşlama olmazsa olmaz değildir, farz değildir. İnsanlar farzdan çok sünnetleri, gelenekselleri yaparlar; bu İbrahim Peygamber’den bir hatıra. İbrahim Peygamber’i şeytan yolundan çevirmek istemiş, o da taş atıp kovmak istemiş diye bir rivayet var.

Halbuki esas olan Kabe’nin etrafında dönmek, Arafat’ta durmaktır. Ölenleri hiçbir şey geri getiremez artık ama bundan sonrakilerde daha dikkatli olunmalı.”