Elektriğin yüzde 50'sini 4 il kaçırıyor

Türkiye genelindeki elektrik kayıp ve kaçağı 19.6 milyon megavatsaat. Bunun yaklaşık yüzde 50'si İstanbul, Şanlıurfa, Diyarbakır ve Mardin'de kayboluyor.

Dağıtım özelleştirmeleri aralık ayında start alacak olan Türkiye, kaçak elektrikte adeta bir cennet. Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.'nin geçtiğimiz haftalarda yayınlanan 2004 yılı verileri Türkiye'deki kayıp ve kaçağın boyutlarını yeniden gözler önüne serdi. Türkiye genelinde resmi tüketim toplamı 86 milyon 193 bin megavatsaat (mwh) olurken, kayıp ve kaçak miktarı 19 milyon 674 bin mwh'yi buldu. Türkiye genelindeki kayıp ve kaçağın oranı ise yüzde geçen yıl yüzde 22 civarında gerçekleşti.

Elektriğin yüzde 50'sini 4 il kaçırıyor

KAÇAK ŞAMPİYONLARI
Bu 2004 yılı yıllık tüketimi 1 milyon 633 bin mwh olan Bursalı sanaycinin 12 yıllık enerji giderini eşit bir büyüklük demek. Yine söz konusu rakam İstanbul'un Avrupa ve Asya yakasındaki sanayicilerin geçen yıl toplam 3 milyon 844 bin mwh olan toplam tüketimi baz alındığında, 5 yıllık enerji giderleri bir yılda tellerden uçup gittiği anlamına geliyor. Üstelik söz konusu kayıp ve kaçağın yaklaşık yüzde 50'ye yakını da 4 ilden kaynaklanıyor. İstanbul'un Avrupa yakasındaki kayıp geçen yıl 3.1 milyon mwh'yi bulurken, onu 2 milyon mwh ile Şanlıurfa izliyor. Üçüncü sırada olan Diyarbakır'da kayıp ve kaçak miktarı 1.8 mwh, Mardin'de 1.4 milyon mwh ve son olarak da İstanbul Anadolu yakasında ise kayıp ve kaçak miktarı 687 bin mwh seviyesinde. Bu dört ilde kaybolan elektrik 9 bin mwh'yi aşıyor. Yine Bursa'dan örnek vermek gerekirse, söz konusu kayıp ve kaçak Bursalı sanayicinin 5.5 yıllık enerji ihtiyacına denk geliyor.

AKIL ALMAZ RAKAMLAR
İstanbul gibi abone sayısı ve kullanım miktarı yüksek olan illerdeki kayıp ve kaçak miktarının peşinden sanayinin gelişmediği ve konut sayısının da ona göre düşük olduğu Şanlıurfa, Diyarbakır ve Mardin'in gelmesi dikkat çekici. Gelir seviyesinin oldukça düşük olduğu bu illerde ne yazık ki kayıp ve kaçak rakamları akıl almaz boyutlara ulaşmış durumda. Örneğin kayıp ve kaçak rekortmeni Şanlıurfa'da toplam resmi tüketim 1 milyon 438 bin mwh civarında. Bu rakam içinde sanayicinin kullanımı ise sadece 251 bin mwh. İl çapında kayıtlı olan ücretsiz tüketim miktarı da 195 mwh. İldeki kayıp ve kaçak miktarı ise 2 milyon mwh'nin üzerinde. Yani kullanılan elektriğin yüzde 58'i kaçak. Aynı şekilde Diyarbakır'da resmi tüketim 1 milyon 124 mwh, kayıp ve kaçak miktarı 1 milyon 809 bin mwh. Mardin'de ise 574 bin mwh'lik resmi tüketimin yanında 1 milyon 447 bin mwh'lik bir kayıp var. Yani ilde kullanılan toplam elektriğin yüzde 71.8'i kaçak yollardan kullanılıyor.

Kuyu suyu bile ısıtılıyor

DIYARBAKIR, Mardin ve Şanlıurfa'da kayıp ve kaçağın miktar olarak boyutu 5 milyon 264 bin megavatsaat düzeyinde. Bu rakamları arka arkaya sıralayınca Bursa, Denizli, Kocaeli gibi sanayileşmiş illerden çok daha yüksek sayılara ulaşılıyor. Gçen yıl Türkiye'deki resmi elektrik enerjisi kullanan tüm sanayi şirketlerinin toplam tüketimi 26.5 milyon mwh seviyesinde. Bu da üç ildeki kaybın sanayicinin toplam tüketiminin yaklaşık beşte biri olduğunu ortaya koyuyor. Peki söz konusu aşırı tüketim nereden kaynaklanıyor? Bölgedeki TEDAŞ yetkilileri bu soruya, 'Ne yazık ki kuyu suyunu elektrikle ısıtan da var, ağırına demir karyola bağlayıp ısıtma sistemi kuran da' diye yanıt veriyor.

'Bu bölgelere talip çıkar'

ÖNÜMÜZDEKI dönemde Trakya, İstanbul Avrupa Yakası, İstanbul Anadolu Yakası, Sakarya-Bolu-Düzce ve Ankara Bölgesi'nde başlayacak dağıtım ihalelerinde ilginin yoğun olması bekleniyor. Ulusal ve Uluslararası yatırımcılar ihale sürecinin bir an önce başlaması için sabırsızlanıyor. Peki yüklü kullanımların olduğu, kayıp ve kaçak oranın nispeten düşük olduğu bu bölgelerden sonra Doğu ve Güneydoğu bölgelerindeki özelleştirmelere talip çıkar mı? Bu soruya Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu Başkanı (EPDK) Yusuf Günay, 'Kuşkunuz olmasın' diye yanıt veriyor. Brezilya ve bu alanda diğer ülkelerde yapılan özelleştirmelerden örnek veren Günay, 'Kayıp ve kaçak oranı yüzde 70'leri aştığı için burada riskle birlikte ciddi bir kâr marjı var. Bazı ülkelerde bu bölgelerin özeleştirmelerinden sonra şirket, herkes gelsin abone olsun, iki yıl bedava elektrik vereceğim diyor mesela. İki yıldan sonra herkes kayıtlı olduğu için ciddi bir kar ortaya çıkıyor. Teklif veren firmalar tüm bu hesaplarını yapıp ona göre ihalelere girecek' diyor.