Atatürk Ödülü'nü artık asker belirlemeyecek

Türkiye'nin en önemli "Devlet Ödülü" niteliğindeki Atatürk Uluslararası Barış Ödülü, iptal edilen yasanın yerine yenisinin çıkarılmaması nedeniyle mevzuat gereği ödül kurulu toplanamadığı için 13 yıldır kimseye verilemiyordu. Atatürk Uluslararası Barış Ödülü Yönetmeliği'nin Resmi Gazete'de bugün yayımlanmasıyla devlet ödülünün yeniden verilmesi hukuki açıdan mümkün hale geldi. Yönetmelik ile Ödül Kurulu'nun yapısı da köklü bir biçimde değişitirilerek, Genelkurmay Başkanı kurul dışında bırakıldı. İlk kez askeri bir temsilcinin yer alamayacağı kurul tarafından belirlenecek ödül, 2015 yılında verilecek. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, 1995 yılında milletvekili iken verdiği demeçte, ödül kurulunda askerlerin yer almaması gerektiğini söylemişti.

1986 yılında ihdas edildi

Atatürk Uluslararası Barış Ödülü, dünya barışına, uluslararası ilişkilerde dostluk, anlayış ve iyi niyetin geliştirilmesine, siyaset, bilim ve sanat alanlarındaki eserleri ve etkinlikleriyle Atatürk'ün "Yurtta Sulh, Cihanda Sulh" ilkesi doğrultusunda hizmetleri bulunan gerçek ve tüzel kişilere verilmesi amacıyla 1986 yılında ihdas edildi. Ödül 1986'dan 2000 yılına kadar toplam 11 kişiye verildi. 1988, 1991, 1993 ve 1994 yıllarında ödüle değer kişi ve kuruluş olmadığı gerekçesiyle ödül verilmedi. Ödül kurullarında; dönemin başbakanları, genelkurmay başkanları, hükümetin 6 bakanı ile ilgili yüksek kurum üyeleri yer aldı.

Anayasa Mahkemesi kanunu iptal etti

Ancak, Anayasa Mahkemesi; Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Kanununun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine ve Bu Kanuna Bazı Maddeler Eklenmesine Dair 519 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin dayandığı 3911 sayılı kanun ile kararnameyi iptal etti. Ecevit Hükümeti döneminde, 14 Mayıs 2002'de yeni kanun tasarısı Meclis'e gönderildi. Ancak, bu tasarı, Abdullah Gül Hükümeti döneminde geri çekildi. Atatürk Kültür, Dil, ve Tarih Kurumu'nun yapısını düzenleyen yeni tasarı 22 Mart 2005 tarihinde, Meclis'e sevkedildi. Ancak, tasarı seçimlere kadar yasalaşamadığı için kadük hale geldi.

Genelkurmay Başkanı kurulda yer alıyordu

İçinde Başbakan ve Genelkurmay Başkanı'nda bulunduğu Atatürk Uluslararası Barış Ödülü Kurulu, yasa çıkmadığı için 2000 yılından sonra toplanamadı. Bu nedenle 2000 yılından sonra kurulun toplanamaması nedeniyle Türkiye'nin en büyük devlet ödülü, 13 yıldır mevzuat gereği verilemedi.

13 yıl sonra

Atatürk Uluslararası Barış Ödülü'ne ilişkin usul ve esasları düzenleyen yönetmelik, bugün Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Ödül esasları, daha önce Bakanlar Kurulu tüzüğü ile belirleniyordu. Bugün yayımlanan yönetmelik ile Ödül Kurulu; Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanı ve Yönetim Kurulu üyelerinden oluşacak. Daha önceki kurullarda, Genelkurmay Başkanı da yer alıyordu. Bu yönetmelik ile ödül kurulunda askeri bir temsilcinin bulunmasına son verildi.

Milliyet'in haberine göre; Bakanlar Kurulu, Ödül Kurulu tarafından önerilen adaylar arasından bir kişiyi cumhurbaşkanının onayına sunacak. Nihai karar cumhurbaşkanı tarafından onaylandıktan sonra 23 Nisan günü açıklanacak. Ödül; sonu 0 ve 5 ile biten yıllarda verilecek. Bu nedenle bundan sonraki ilk ödül 2015 yılında sahibini bulacak.

Abdullah Gül'ün dediği oldu

Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, RP Kayseri milletvekili iken 1995 yılında "Jüri sivilleştirilmeli. Bu jüri içerisinde askerlerin ne işi var, beş altı tane bakanın ne işi var? Bunlar jüriden çıkarılmalı" demişti. Gül'ün cumhurbaşkanlığı döneminde ödül kurulunda askeri temsilcinin yer alması uygulamasına son verildi.

Mandela kabul etmedi

Ödül, şu kişilere verilmişti:

1986: NATO eski Genel Sekreteri Joseph Luns
1987: Federal Almanya Cumhurbaşkanı Richard Von Weizaecker
1989: Japon Prensi Takahito Mikasa
1990: 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren
1992: Afrika Ulusal Kongresi Başkanı Nelson Mandela (Ödülü kabul etmedi)
1995: Kızılay Derneği
1996: UNICEF
1997: Bosna - Hersek Türk Barış Gücü Görev Kuvveti
1998: Priceton Üniversitesi Öğretim Üyesi Profesör Bernard Lewis
1999: Azerbaycan eski Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev
2000: KKTC Birinci Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş

Kurul, 1988, 1991, 1993 ve 1994 yıllarında ödüle değer kişi ve kuruluş tespit etmedi.