Mimari harikası: Konik kubbeli evler

HALİL FİDAN - İlk İslam üniversitesi kalıntıları ve Emeviler döneminden kalma Ulu Cami ile yıl içinde pek çok yerli ve yabancı turisti ağırlayan Şanlıurfa'nın Harran ilçesi, farklı mimari yapıdaki 250 yıllık konik evleriyle de ziyaretçileri büyülüyor.  

Harran ilçesiyle özdeşleşen külah biçimindeki kare veya kareye yakın bir altyapı üzerine bindirme tekniğinde örülerek oluşturulan konik kubbeli evler, ziyaretçilerin ilgisini çekiyor. Her kümbetin bir odayı simgelediği konik evlerdeki kubbe sayısı, hane halkının maddi durumunu göz önüne seriyor.    

Harcında gül yağı, saman, toprak ve yumurta akı kullanılan mimari yapısı ve malzemeleri sayesinde yazları serin, kışları ise sıcak tutma özelliğine sahip evler, aşağıdan yukarıya doğru gittikçe daralan şekilde, yüksekliği içeriden 5 metreye varan ve 30-40 tuğla dizisiyle örülerek inşa ediliyor. Evler, içeriden ve dışarıdan balçıkla sıvanması sayesinde varlıklarını günümüze kadar devam ettiriyor.

Yıkılmaması için çeşitli dönemlerde sıvaları yenilenen evler, ikili, üçlü, dörtlü, beşli ve altılı gruplar halinde bulunuyor. İçeriden kemerlerle birbirlerine bağlanarak geniş mekanlar elde edilen evlerde kubbelerin üzerinin açık bırakılmasıyla aydınlatma ve içerdeki dumanın dışarıya çıkması sağlanıyor.

Arkeolojik ve kentsel sit alanı olarak ilan edilen Harran'da 250 yıllık geçmişe dayanan konik kubbeli evler, yöre halkı tarafından tercih edilmeyince koruma altına alındı. Yaklaşık bin konik evin bulunduğu bölgede bazı evler restorasyonu yapılarak turizme kazandırıldı.

- "Ülkenin kültür mirası"

Harran Ören Yeri Kazı Heyeti Başkanı Prof. Dr. Mehmet Önal, AA muhabirine yaptığı açıklamada, bölgede buna benzer evlerin geçmişinin 10 bin yıl öncesine kadar dayandığını ancak Harran'daki evlerin yaklaşık 250 yıllık olduğunu söyledi.

Yapılan kazılarda şimdiye kadar arı peteğine benzer şekildeki evlere rastlamadıklarını anlatan Önal, şunları kaydetti:

"Ancak bundan sonraki çalışmalarda varsa benzer evlere ulaşabiliriz. Şu anda Harran ile özdeşleşen evlerin geçmişte tercih edilmesinin en büyük nedeni, yazın havanın aşırı sıcak olmasıdır. Bu mimari, yazın serin tutarken kışın ise soğuğu engelliyor. Kışın sadece bir odada soba yakılarak evdeki 20 oda ısıtılabiliyor. Şu anda kimse bu evlerde oturmuyor. İnsanlar beton yapılara yönelmiş durumda ancak bunlar ülkenin, bizim kültür mirasımız. Bu açıdan oldukça önemli. Turistler, sırf bu evleri görebilmek için ilçeye geliyor. Onun için bu özgün mimariye sahip çıkmamız gerekiyor."

- Daha çok ev ziyarete açılacak

Harran Belediye Başkanı Mehmet Özyavuz da ilçe turizmi için çok önemli olan konik kubbeli evlerin daha çok tanıtabilmek için çeşitli projeler geliştirdiklerini söyledi.

Gelecek sezon birçok evi turizme kazandırmayı amaçladıklarını belirten Özyavuz, "Bu konuda Kültür ve Turizm Bakanlığı ile diğer ilgili kurumlarla projelerimiz var. Bu tarihi evleri öncelikle ayakta tutmak istiyoruz, sonrasında ise daha çok evi ziyaretçilerin hizmetine sunmayı planlıyoruz" dedi.

Özyavuz, Harran Ören Yeri'ndeki kazı çalışmalarının tamamlanmasının ardından ilçedeki turist yoğunluğunun artacağına inandığını kaydetti.

İlçede evini turizme kazandıran Ali Kızıl ise ziyaretçilerin bu yapılara hayran kaldığını ifade ederek her geçen yıl ilçeye gelen turist sayısının arttığını aktardı.