DİYARBAKIR

Türkiye'de plaka numarası 21 olan ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde bulunan Diyarbakır ilinin künyesi...

İL: DİYARBAKIR

TARİHÇESİ

En eski medeniyetlerin kurulduğu “Mezopotamya” ile “Anadolu” medeniyetlerinin geçiş bölgesinde olan Diyarbakır’ın tarihi çok eski devirlere uzanır. Çayönü Tepesi kazılarında, dünyanın en eski köyü bulunmuştur. Hitit İmparatorluğunun bir parçasıyken Hurri-Mitanni Krallığına dahil olmuş, zaman zaman Babil ve Asuriler arasında (M.Ö. 1400) el değiştirmiştir. Asurlular devrinde bölge valilik merkeziydi.

Daha sonra bölgeye Medler ve peşinden de Persler hakim oldular. M.Ö. 4. asırda İskender, bu bölgeyi ve İran’ı Makedonya Krallığına kattı. İskender’in ölümünden sonra kısa bir müddet Selevkoslar İmparatorluğunun hakimiyetinde kaldı. Tekrar tarih sahnesine çıkan Partlar, bölgeyi ele geçirdiler. Milattan sonra bir ve ikinci asırlarda bu bölge için Romalılar ve Partlar arasında çok kanlı savaşlar oldu.

Romalılar bölgeye hakim oldular. M.S. 395 senesinde Roma İmparatorluğu parçalanınca, Anadolu gibi bu bölge de Doğru Roma (Bizans) payına düştü. Partların halefi olan Sasaniler, bölgede, hakimiyet mücadelesini devam ettirdiler. Hazret-i Ömer’in halifeliği zamanında İran (Acem-Sasani) İmparatorluğuna son verildi. 639 senesinde hazret-i Ömer’in emri ile İyaz ibni Ganem kumandasındaki İslam ordusu Diyarbakır (Amid)ı ve çevresini fethetti. Bu İslam ordusunun kumandanlarından olan Halid bin Velid, Amid’e (Diyarbakır’a) ilk giren komutandı. Muhasarada oğlu Süleyman ile sahabelerden hazret-i Sasaa şehid oldular.

Diyarbakır bir eyalet olarak İslam devletine bağlandı. 869 senesinde Emir Îsa, Abbasi halifelerinin umumi valisi olarak tayin edildi. Fakat Emir Îsa, halifeye bağlı olarak bağımsızlık ilan etti. 869-899 arasında 30 sene Şeyhiler Hanedanı olarak Emir Îsa, Emir Ahmed ve Emir Muhammed bölgede hüküm sürdüler. 

Halife Mütazıd, Amid’e gelip Şeyhiler Hanedanını ortadan kaldırdı. Bir müddet bu bölgeye Hamdaniler hakim oldularsa da, 990 senesinde bölgeye hakim olan Mervaniler, 1096 senesine kadar saltanat sürdü. Alparslan 1071 Malazgirt Zaferinden bir sene önce Diyarbakır’a geldi. Mervaniler, Selçuklulara tabi oldu. Sultan Melikşah’ın ölümünden sonra bölge, Suriye Selçuklularına kaldı. Bir süre sonra da Diyarbakır ve havalisine İnaloğulları hakim oldular. 1138’den sonra Vezir Emir Nisan idareyi ele geçirdi.

Selahaddin Eyyubi, 1183’te Diyarbakır’ı aldı ve Hısn Keyfa Emiri Artuklu Nureddin’e verdi. Artuklular 1232 senesine kadar hüküm sürdüler. 1232’de Eyyubi Sultanı Melik Kamil Diyarbakır’ı ele geçirerek Artukoğullarına son verdi. 1240’ta Anadolu Selçukluları Diyarbakır’ı aldılar. 

Eyyubi Emiri Melik Kamil, 1258’de Diyarbakır’ı Selçuklulardan geri aldı. 1259’da şehir, İlhanlılara geçti. İlhanlılar, bölgeyi Artukoğullarına bıraktılar. 1401’de Timur Han, Diyarbakır’ı Akkoyunlu Karayülük Osman Beye verdi. Karayülük Osman Bey Akkoyunlu Devleti başşehrini Diyarbakır yaptı. Uzun Hasan, başkenti Tebriz’e götürdü. İran Safevi Sultanı Şah İsmail, 1507’de Akkoyunlu Devletini ortadan kaldırarak Diyarbakır’ı ele geçirdi. 

1507-1515 arasında Türk-Memluk-Mısır-Suriye-İran-Safevi arasında bu bölge için mücadele devam etti. Fakat halkın çoğunluğunu Türkler teşkil ediyordu. Osmanlı hükümdarı Yavuz Sultan Selim Han, 1515’te Diyarbakır’ı ve bütün Güneydoğu Anadolu’yu Osmanlı Devleti topraklarına kattı. O tarihten bu yana hiç istila görmedi. Osmanlı devrinde Diyarbakır eyalet (beylerbeyilik) idi. Kendisine bağlı 24 sancağı (vilayeti) bulunuyordu. Bu eyaletin kapladığı alanda bugün Diyarbakır, Elazığ, Siirt (Kığı hariç), Bingöl, Mardin, Tunceli ve (Birecik hariç) Şanlıurfa bulunmaktadır.

DİYARBAKIR PLAKA NUMARASI: 21

DİYARBAKIR YÜZ ÖLÇÜMÜ: 15,272 km2

DİYARBAKIR NÜFUSU: 1.673.119

DİYARBAKIR POSTA KODU: 21000

DİYARBAKIR TELEFON ALAN KODU: 412

DİYARBAKIR VALİSİ: Hasan Basri Güzeloğlu

DİYARBAKIR BELEDİYE BAŞKANI: Cumali Atilla

DİYARBAKIR'IN İLÇELERİ: Bağlar, Bismil Çermik, Çınar, Çüngüş Dicle, Eğil, Ergani, Hani, Hazro, Kayapınar, Kocaköy, Kulp, Lice Silvan, Sur, Yenişehir

DİYARBAKIR'IN KOMŞU İLLERİ: Bingöl, Elazığ, Malatya, Adıyaman, Şanlıurfa, Mardin, Batman, Muş