Aksi takdirde özellikle sol literatürün 19. yüzyıl Marksist terminolojiden mülhem okumaları gerekli ama eksik kalacaktır. Marks'ın kapitalizmin anlaşılması için yaptığı çözümlemeler, yöntem olarak önemini koruyor olsa da yeni bir durumla karşı karşıya olduğumuz da kesin. Kapitalizmin geldiği evreyi salt emek-sermaye- sömürü üçgeninde okumanın da yetersiz kalacağı aşikar.

Sanayi kapitalizminin yerini finans kapitalizminin aldığı, bunun küreselleşme biçimleri ve de özellikle ulus devletle ilişkisi yeni çözümlemeler istiyor. Finans kapitalizminin küreselleştiği bir evrede devlet sermaye ilişkisi de yeni bir boyut kazandı. Sömürge çağından farklı olarak küresel finans kapitalizminin ulus devletten farklılaştığı yer yer bağımsızlaştığı hatta çatışabildiği söylenebilir. Sermaye kurduğu ilişki biçimi devleti de aşan ama gerektiğinde devletin sırtına binmesini bilen çok daha karmaşık çıkar ilişkileriyle kompleks bir yapı oluşturuyor.

Türkiye artık bu küresel ağın, sistemin bir parçası. Bir farkla ki yerli sermaye grupları hala devlete bağlı ama kendini devletten bağımsız hissedecek kadar da küresel ilişkilere girmiş bulunuyor. Yerli sermayenin önemli kısmı üretim ve kazancında bu toprağa bağlı kalmaktan çok küresel markaların distribütörü olmayı seçti. Neo liberal politikalar; içerde küçük girişimleri eritirken küresel ölçekte de tekelleşmeyi getirdi. Bu nedenle yerli olmaktan çok küresel, eski deyimle dışa bağımlı hale geldikleri söylenebilir.

Küreselleşmeyle birlikte Türkiye'nin kısa dönemde zenginleşmesi en azından kişi başına düşen gelir seviyesinin üç kat artması gibi bir hacme ulaşması eleştirel okumaları erteliyor ya da durumun görmezden gelinmesine neden oluyor. Oysa tam da bu noktada emek sermaye, hatta piyasa ve adalet gibi temel insani değerlerin yeniden ele alınması gerekir.

Diğer taraftan Türkiye'nin küresel sisteme entegre olmasının küresel güç dengeleri içinde ne anlama geldiğine dair esaslı bir analize ihtiyaç var. Sol liberal naiflikteki eleştirilerle hamasi muhafazakar heyecanını bir kenara bırakıp sistemin doğasını çözümlemeye ihtiyacımız var.

Bu bağlamda Türkiye'de AK partinin her seçimde galip gelmesinde hükümet politikalarının sonucu olduğu kadar muhalefetin çapsızlığının belirleyici olduğu muhakkak. Yalnız bu sonuçların salt olarak seçmenin muhafazakar değerler yönündeki tercihinden kaynaklandığı tezi de hayli şaibelidir. Zira artık hepimizin cebinde taşıdığı kredi kartının ne anlama geldiği, toplumsal düzeyde seçmen davranışını, tercihini nasıl etkilediği hususunu gözardı eden hiçbir çözümleme gerçekçi olamaz. Toplumun inanç ve değerleriyle olan beklentileri önemli olmakla beraber her birinin ödemek zorunda olduğu taksitlerin istikrarsız, güçsüz bir iktidarda maliyetinin ne olacağı sorusunun sanılandan daha fazla belirleyicidir.

Benzer şekilde 'Türkiye'yi istikrarsızlaştırmak isteyen dış güçler' hikayesinin de fazla geçerliliğinin olmadığının en bariz göstergesi Davos'un Türkiye'de toplanmasıdır. Özellikle 'one minute' çıkışından sonra toplumsal algıda en azından Türkiye'ye iyi bir ders verileceği yönünde beklentiler ortaya çıkmıştı. Oysa Davos Türkiye'de toplandı ve bugünlerde de İstanbul'da.

Bazen İsrail'in devlet onurundan sermaye çıkarlarının daha önde olduğu gerçeği; muhafazakar kesimler açısından ezber bozucu sembolik değeri hayli fazladır.

Mesela bugünlerde Davos toplantısından başka Amerikan üst düzey ticaret heyetinin, bakan ve Başkan Obama'nın danışmanları dahil yatırım için gelmelerinin tek boyutlu açıklaması yok. Türkiye'yi parçalamak ağır kaçıyorsa istikrarsızlaştırmak isteyen Batı neden böylesi önemli adımları atıyor olabilir? Şüphesiz Türkiye'nin imkanları, potansiyeli, Ortadoğu'yla olan ilişkisi yani jeo-ekonomik konumu temel nedenlerden biri. Jeopolitik ve askeri ilişkilerle ekonomik çıkarların birleştiği gibi ikisinin de zıtlaştığına dair yeterince gerekçe bulunabilir.

Şunu hatırlamakta yarar var: cebimizde taşıdığımız kredi kartları bireysel olarak nasıl bizleri bağlıyor, tercihlerimizi etkiliyorsa; dünya sisteminin de bu ülkede, ülke üzerinde yatırımları daha doğrusu çıkar hesapları mevcut.

yazının devamı için tıklayınız