Maliye Bakanı 2018 bütçe kanunu tasarısını açıkladı. 2018’de bütçe harcamaları 762 milyar, gelirleri 696 milyar, bütçe açığı 66 milyar TL olarak hedeflendi.

Bütçe, iktidarın nerelere para harcayacağını, bu harcamalar için nerelerden para bulacağını gösteren bir belgedir.

Bütçenin ana gelir kaynağı halktan toplanan vergilerdir.

Vergilerin büyüklüğü, vergi gelirlerinin GSYH’ye (milli gelire) oranına bakılarak, vergilerin yapısı ise dolaysız ve dolaylı vergi dağılımına bakılarak değerlendirilir.

- Vergi yükü, her ülkede farklı. Vergilerin GSYH’ye oranı, ortalaması OECD ülkelerinde % 34 iken, Fransa’da % 45, Almanya’da % 34, İspanya’da % 33, Yunanistan’da % 36, bizde % 24-26 oranında. Bizde vergi yükünün % 17.8’i vergi gelirlerinden, % 8.9’u sosyal güvenlik priminden oluşuyor.

- Vergi yapısı, verginin kimlerden nasıl alındığı gösteriyor. Vergi halktan dolaylı veya dolaysız vergi olarak toplanıyor.

Dolaysız vergiler gelir, kazanç ya da servet üzerinden alınan vergiler. Çok kazanan, çok serveti olan kazancına ve servetine göre vergi ödüyor.

Dolaylı vergiler, mal ve hizmet alım satımında ödenen vergiler. Alım satım yapanın gelirine bağlı değil. Bu nedenle, en varlıklı kişi de en fakir kişi de aynı vergiyi ödüyor. Örneğin, maydanozun vergisi alanın gelir durumuna göre değişmiyor. KDV ve ÖTV en önemli dolaylı vergiler...

- Bizde 2016’da toplam vergi gelirinin % 34.3’ü dolaysız, % 65.7’si dolaylı vergi gelirinden oluştu.

Vergi adaleti önemli

- Dolaylı vergi geliri adaletsiz bir vergi yapısına dayanıyor. Ne var ki vergi reformu yapılamadıkça bu yapı değişmiyor. Vergi reformu yapmaya da bugüne kadar cesaret eden olmadı.

- OECD ortalamasında toplam vergi gelirlerinde dolaylı vergi payı % 34, dolaysız vergi payı % 66 oranında. OECD ülkeleri bizim durumumuzun tam tersi bir vergi yapısına sahip.

2018 bütçesinin toplam gelirlerinin % 86’sı vergi gelirlerinden oluşuyor. Kalanı özelleştirme ve benzer diğer gelirler. Bütçeden yapılacak harcamaların dağılımı her zaman önemli ama, 2018’de daha da önemli. Çünkü:

- Savunma harcamalarına,

- Ekonomiyi canlandırma, destekleme harcamalarına,

- Sosyal transferlere,

- İktidarın büyük projelerine daha fazla ödenek ayrılması zorunluluğu var.

Terörün devam etmesi, doğu sınırlarımızdaki sıcak çatışmalar, savunma harcamalarına daha fazla ödenek ayrılmasını zorunlu kılıyor. Ege Cansen der ki: “Hayatın en masraflı uğraşı savaştır. Savaşın insani maliyetinin yanında parasal maliyeti de çok yüksektir. Bunun birinci sebebi; her savaş, savaşan taraflar için ‘bağımsızlık veya vatanın savunması’ gibi yüksek ulusal amaçlar için yapılır. Ortada tüm toplumu ilgilendiren bu kadar yüksek bir amaç varken, paranın sözü olmaz denir. Bu sebeple savaşan askere ‘Savaş kaça çıktı?’ diye hesap sorulmaz. İkinci sebep; savaşın insan maliyeti (şehit ve yaralı sayısı) ile savaşın parasal maliyeti (malzeme, teçhizat ve mühimmat) arasında bir ‘ödünleşme’ (trade off) vardır. Yani birincisini azaltmak için, ikincisini artırmak gerekir.”

Buna göre 2018 bütçesine savunma ve güvenlik harcamaları için konulan 18.7 milyar TL ödenek fazla değil, azdır. Savunma harcamalarına daha fazla imkân aktarılması zorunluluğu var.

Ekonomi güçlü olacak

Ekonomi güçlü olacak, büyüyecek ki vergi geliri artsın. Ekonominin canlandırılması, büyümenin temini arayışında 2018 bütçesinde reel sektöre 17 milyar TL imkân ayırıldı.

Bunun 3.2 milyar TL’si ihracat desteği, 2.6 milyar TL’si tarımsal kredi desteklerine, 1.5 milyar TL’si esnaf kredisi desteklerine, 0.9 milyar TL’si turizm desteklerine, 3 milyar TL’si kredi garanti fonu desteğine gidecek.

Kamu artık üretken yatırım yapmıyor. Altyapı yatırımı olarak inşaat yatırımlarına para harcıyor. 2018 yılında 85 milyar TL’lik yatırım harcaması öngörülüyor.

Bütçelerden sosyal harcamalara ayırılan pay her ülke için önemli. Ama bizim için çok daha önemli. İşsiz sayımız çok. Gelir dağılımını düzeltemiyoruz. Fakirliği önlemeye çalışıyoruz. İktidar bu nedenle sosyal harcamaları artırıyor.

Bütün bunlara rağmen bizde sosyal harcamaların GSYH’ye (milli gelir) oranı düşük. Sosyal harcamaların GSYH’ye oranı Fransa’da % 31, Yunanistan’da % 27, İspanya ve Portekiz’de % 24, bizde % 13 - 14 dolayında.

2018 bütçesinde sosyal yardım harcamalarına 50.8 milyar dolar ayrıldı. Bu anlatılanlar, hükümetin bütçe tasarısının ana hatları. Beklenen, TBMM’de komisyonlarda ve Genel Kurul’da, milletvekillerinin, övgü ve yergi konuşmalarıyla vakit harcayacak yerde, gelir ve harcamaların daha iyi dağılımına katkıda bulunmaları.

Çünkü bütçe, ekonomik ve sosyal yapının daha iyiye gitmesini sağlayabilecek en önemli politika aracı.

Hele hele 2018 yılı bütçesi daha da önemli. Çünkü, terör ve doğu sınırındaki sıcak çatışmaların gereği olan harcamaların yükünü sınırlamaya imkânımız yok. Savunma harcamaları neyi gerektiriyorsa, para bulmak zorundayız.

Milliyet