7 Eylül 2018’de yapılan Tahran zirvesini hatırlıyor musunuz?

Sırrı hala çözülemeyen bir hadise yaşanmıştı orada.

Türkiye, Rusya ve İran heyetleri masada müzakere yaparken, İran televizyonu bir anda canlı yayına geçmiş, liderlerin sözleri televizyon kanallarına yansıyıvermişti.

Gerçi o vesile ile Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın masadaki ‘Sağlam duruşuna’ dair bir fotoğraf ortaya çıkmış, tuzak olup olmadığı hala anlaşılamayan o yayın, Ankara tarafından fazlaca mesele edilmemişti.

Dün, bunun bir benzerine Soçi’de yapılan dördüncü Astana zirvesinde tanıklık ettik.

Ama bu defa yuvarlak masanın etrafını dolduran üç ülkenin heyetleri, canlı yayın yapıldığından haberdardı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, söz sırası kendisine geldiğinde İranlı şair Şadi Şirazi’den bir alıntı yaptı.

Şöyle dedi:

"Özellikle şair Sadi Şirazi; 'hakiki dost saadet zamanında değil, sıkıntılı zamanında el tutan kimsedir' buyuruyor. Türkiye olarak biz de Suriye halkının en zor zamanlarında yanlarında olduk.”

Erdoğan bu sözleri sarf ederken, Türk heyetinden bazı isimlerin karşı tarafta oturan İran heyetine gülümseyerek, kaş göz işareti yaptıklarını gördük.

Muhtemelen 7 Eylül’de Tahran’da yine Şadi Şirazi’nin bir sözüne yapılan atfın tekrarlanmakta olduğuna işaret eden mimik hareketleriydi bunlar.

Erdoğan, o zirve sırasında da Şadi Şirazi’den İranlılar açısından daha can acıtıcı olduğunu düşünebileceğimiz bir alıntı yapmıştı:

“Eğer sen başka insanların mihnetinden, ızdırabından gamlanıp kederlenmiyorsan, sana Adem oğlu demek yakışmaz.”

Bu alıntı, İran’ın Suriye iç savaşı boyunca büyük katliamlar yapan Esed rejimine Tahran’ın verdiği desteği hatırlatan, İran’ın bu büyük kıyımın arkasında duran tutumunu kendi şairlerinin bir sözü üzerinden eleştirmek için yapılmıştı.

Soçi zirvesinden yansıyan açıklamalar üzerinden üç ülkenin Suriye pozisyonuna dair yeni bilgiler de edinmiş olduk.

Rusya ve İran, Şam rejimini yanında durma anlamında başından beri sürdürdükleri pozisyonu koruyor.

Soçi zirvesinde İran Cumhurbaşkanı Ruhani, ağırlıklı olarak bu konu üzerinden konuştu.

Putin’in aklında ise İdlib vardı.

Ruslar, HTŞ’nin Ocak ayı başından itibaren ilerleyip İdlib’in büyük bölümünü ele geçirmesini müdahale gerekçesi olarak görüyor.

Moskova’yı bu konuda frenleyen ise Türkiye’nin karşı duruşu.

Putin dünkü zirve sırasında şunları söyledi:

"İdlib bölgesinde teröristlerin varlığına tahammül gösteremeyiz. Buradaki terör yuvasının yok edilmesine ilişkin adımları değerlendirmemizi öneriyorum"

Türkiye içinse öncelikli mesele, PKK’nın Suriye uzantısı YGP’nin Suriye’deki varlığı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan konuşmasında “YPG temizlenmeden Suriye’nin toprak bütünlüğü sağlanamaz” dedi.

Bu cümlenin orada sarf edilmesinin amacını şu şekilde anlayabiliriz:

Erdoğan, muhataplarına “Şam rejimi YPG’nin üzerine yürürse, bu örgütün etkinliği kırılırsa, Suriye barışı için ilerlememiz daha hızlı olur” mesajı veriyor.

YGP temizlenmeden Suriye’nin bütünlüğü sağlanamaz ifadesinin bağlamını bu şekilde anlayabiliriz.