Kerkük’teki gelişmelere dikkatli bakınca olağanın dışında bir kaos ortamının yaşandığını görüyoruz.
Barzani ile Talabani’nin partileri ve onların peşmergeleri, Irak ordusu, İran’ın Haşdi Şabi milisleri, Türkmenler ve PKK teröristleri.
Tüm bunların hemen yakınında da DAEŞ terör örgütü ile ABD var.
Peki Türkiye çok bilinmeyenli Kerkük denkleminin neresinde yer alıyor?

TÜRKİYE’Yİ BİRİNCİ DERECEDEN İLGİLENDİREN BİR KONU
Öncelikle bu mesele saydığımız ve aralarında terör örgütlerinin de bulunduğu tüm bu gruplardan ziyade en fazla ve yakın derecede Türkiye’yi ilgilendiriyor.
Hem sınırımız hem de uluslararası anlaşmalardan hak talep edebileceğimiz Kerkük, bu krizin tam ortasında duruyor.

KERKÜK ASLINDA KİME BAĞLI OLMALI?
Irak ordusu ile İran destekli Haşdi Şabi milisleri, yasa dışı referandum sonrası Kerkük’ü geri aldı.
Geri aldılar diyoruz çünkü 2014 Haziran’ına kadar Kerkük zaten merkezi hükümetin kontrolündeydi.
11 Haziran 2014’te DAEŞ teröristleri Musul’u işgal edip, Irak askerleri bir gecede şehirden çekilince aynı senaryo birkaç gün sonra Kerkük’te de yaşandı.
DAEŞ bahanesiyle Irak askerleri Kerkük’ü terk etti, Kerkük’ün yönetimi Peşmergeye kaldı.

BARZANİ-TALABANİ KAVGASI
Peşmergenin iki çeşidi var. Biri Barzani’nin diğeri Talabani’nin.
Kerkük Irak anayasasının 140. Maddesine göre tartışmalı bir bölge, statüsü kesin belli değil ama yerel yönetim hakkı Bağdat’a ait.
Maliki’nin başbakanlığında Irak ordusu, tartışmalı bölgelerden olan Musul ve Kerkük’ten çekildi. Birinde denetim DAEŞ terör örgütüne diğerinde ise İran’a yakınlığıyla bilinen Talabani’nin partisine bırakıldı.

2016 Ekim ayındaki Musul operasyonuyla tartışmalı bölgelerin tanzimi konusunda harekete geçildi.
Musul operasyonu sona ererken Barzani yasa dışı referandum için düğmeye bastı.
Kerkük’ü de referandum haritasına dahil etti.

Referandum sonrası Irak ordusu Kerkük’ü geri aldı.
Kerkük’teki Talabani güçleri ile Bağdat ve Haşdi Şabi anlaştı.
Burada olan Barzani’ye oldu.

Kürtler arasında çok net bir bölünmüşlük var. Barzani-Talabani cepheleri ve onlara bağlı peşmergeler arasında Musul operasyonunda ortaya çıkan kriz Kerkük’le birlikte büyüdü.Barzancilerin Talabanicilere bakışını “bizi sattınız, vatan hainleri” noktasına getirdi.

TÜRKMENLERİN DURUMU
Kerkük Türkmen kendi, çoğunluğu sünni. Kerkük’e bağlı Tuzhurmatu gibi bazı bölgelerde ise Şii Türkmenler çoğunlukta.
Erbil’de azınlık diyebileceğimiz sayıdaki Türkmenler ise Barzani’yle birlikte hareket ediyor, çoğu yılların baskısından dolayı KDP’nin Türkmen koluna girmek zorunda kalmış gruplar.
Onların dışındaki Sünni ve Şii Türkmenler, Kerkük operasyonunu ve Irak askerlerinin Kerkük’te yönetimi geri almasını destekledi.
Hatta Şiilerin bir kısmı Haşdi Şabi’ye katıldı.
Bu noktada Türkmenlere yönelik Sünni-Şii fitnesi çıkarmaya çalışanları gördük.
Ama Türkmenler bu oyuna gelmediler, kendileri için en güvenli yerin Bağdat hükümeti olduğunu düşünerek, Irak’ın toprak bütünlüğünden yana tavır aldılar.

PKK BU İŞİN NERESİNDE?
Kerkük’te 2014’teki peşmerge idaresiyle PKK varlığı daha da büyüdü. PKK’nın, Kandil ve Sincar’la birlikte Kerkük’te de yapılanması var. İran’ın PKK teröristlerini desteklediğini biliyoruz, Haşdi Şabi ile de bir dönem ilişki içerisindeydiler. Bağdat hükümeti ise son süreçte PKK’ya destek iddialarını çok kesin bir dille yalanlıyor.

TÜRKİYE İÇİN ÖNEMLİ BİR YER DE SİNCAR?
PKK’nın Sincar’daki yapılanması Türkiye açısından çok önemli. Sincar’da Peşmerge çekildi ve Kerkük gibi oranın yönetimi de Irak hükümetine geçti. Sincar, Irak-Suriye arasındaki bağlantı noktasında. Bu hattı 2015’e kadar DAEŞ teröristleri kullanıyordu. Hatta ABD güçleri de buna göz yumuyordu. Sincar, Musul ile Rakka arasındaki DAEŞ bağlantısının olmazsa olmaz güzergahıydı. 2015’te DAEŞ buradan çıkarıldıktan sonra PKK teröristleri yuvalandı. Ve son 2 yıldır Sincar güzergahını, Irak-Suriye arasında PKK ile PYD teröristleri kullanıyor.

İRAN MI BARZANİ Mİ?
Türkiye gündeminde de en çok konuşulan Irak’ın kuzeyinde Barzani mi yoksa İran mı Türkiye için daha iyi olur sorusu. Barzani’yi destekleyenler, “Kerkük’e şimdi İran geldi” diyor. İran penceresinden bakanlar ise Barzani’nin siyasi bir enkaza dönüşmesini sevinçle karşılıyor.
Türkiye için Barzani bir dönem iyi bir partnerdi, Barzani ile iyiyken, İran’la kötü olursunuz.
Bugünkü durum tam tersi. Çünkü bunu bu hale getiren Barzani oldu.
Onunla birlikte Türkiye için İran’ın Irak’ın kuzeyinde nüfus sahibi olması Barzani’nin referandum girişiminden daha olumsuz bir durum değil.
Zira İran zaten bugüne kadar Irak’ın kuzeyinde Süleymaniye bölgesinde Talabani üzerinde çok etkiliydi. Talabani’den dolayı Kerkük’te de bu etkisini hissettiriyordu. Yani zaten Kerkük’ü tek başına Barzani’ye bırakma gibi bir durum hiçbir zaman söz konusu olmamıştı.

“TÜRKİYE, İRAN’A NE KADAR GÜVENEBİLİR?” SORUSU
En çok sorulanlardan biri de Türkiye olarak İran’a ne kadar güvenebiliriz. Bir de bu soruyu ters çevirmek lazım, İranlılar bize ne kadar güveniyor? Aslında kimsenin kimseye çok fazla güvendiği yok. Herkes tedbirini alıyor. Ama şu var ki, İran ciddi bir sıkışmışlık içerisinde. Trump’la birlikte İsrail’in baskıları arttı ayrıca Suudi Arabistan tarafındaki cephe de İran’a karşı sürekli güçleniyor. Bu kritik ortamda İran’ın Türkiye gibi bir güce kazık atma lüksü yok.

KERKÜK OPERASYONUNDA TÜRKİYE AKTİF MİYDİ?
Kerkük operasyonunda İran’ın attığı tüm adımların Türkiye tarafından takip edildiğini biliyoruz. Unutmayalım ki Türk askeri Irak’ın kuzeyinde var ve orayı terk etmedi. Türkiye’nin eğittiği sünni savaşçılar da Musul ve çevresinde faaller. Yani İran’ın Irak’ın kuzeyinde bir yapılanması varsa Türkiye’nin de bir ölçüde yapılanma sahibi olduğunu söyleyebiliriz.
Kaldı ki Peşmerge cephesinin son açıklamasında Kerkük operasyonunda İran ile birlikte Türkiye’den de temsilcilerin sahada yer aldıkları söylendi. Yani Türkiye Irak meselesinde asla kenarda durup, bekle-gör politikası uygulamıyor. Aksine sahada aktif konumda. Daha dün İran Cumhurbaşkan yardımcısı Ankara’daydı, bu son dönemde kaçıncı karşılıklı ziyaret oldu sayısını bile unuttuk.