İş dünyası devrimin 7. yılında Libya'dan umutlu

DİLARA ZENGİN - Libya'da yeni bir dönemi başlatan 17 Şubat 2011 devriminin 7. yıl dönümünde, ülke siyasi ve ekonomik istikrar arayışını sürdürürken, Türk iş dünyası, geçen yıl 1,1 milyar dolar olarak gerçekleşen iki ülke ticaret hacminin gelecek dönemde artacağı görüşünde.

42 yıl süren Muammer Kaddafi yönetiminin 17 Şubat 2011'de sona ermesinin ardından yeni bir döneme girilen Libya'da, siyasi ve ekonomik istikrar arayışı devam ediyor.

AA muhabirinin Uluslararası Para Fonu (IMF) verilerinden derlediği bilgilere göre, hidrokarbonların yüzde 70'den fazlasını oluşturduğu Libya'nın gayrisafi yurt içi hasılası 2011'de yaklaşık 32 milyar dolarken, 2016'da 20,5 milyar dolara geriledi. Ülkenin 2017'deki ekonomik büyüklüğünün 33,3 milyar dolara yükseldiği tahmin ediliyor.

Ülkede olayların başladığı 2011'de yüzde 66,7 daralan Libya ekonomisi, 2012'de yüzde 124,7 büyüme kaydetti. Darbe girişiminin olduğu 2014'te yüzde 53 daralan Libya ekonomisinin, geçen yıl petrol fiyatlarındaki artışla gösterdiği iyileşme dolayısıyla 2017'de yüzde 55,1 büyümesi bekleniyor.

Afrika'nın en geniş kanıtlanmış ham petrol rezervlerine ve bölgenin beşinci en zengin kanıtlanmış doğalgaz rezervlerine sahip olan Libya'nın ihracatının yüzde 95'i hidrokarbon ürünlerine dayanıyor.

Libya'nın 2011'de 25,9 milyar dolar olan dış ticaret hacmi, yüzde 25,2 azalışla 2016'da 19,4 milyar dolara geriledi. Olayların başladığı dönemde 18,7 milyar dolar olan ülke ihracatı 2016'da 9,6 milyar dolara düştü.

- Türkiye-Libya ticaret hacmi

Türkiye ve Libya arasındaki ticaret hacmi ise ülkede olaylar başlamadan önce 2010'da 2,4 milyar dolar seviyesinde iken, 2011'de yarıdan fazla azalış göstererek 887,4 milyon dolara geriledi.

İki ülke arasındaki ticaret hacmi, devrim sonrası 2013'te 3,1 milyar dolara çıkarken, 2014'teki darbe girişimi ve petrol fiyatlarındaki düşüşle geriledi. Ekonomik istikrar arayışındaki Libya ile dış ticaret hacmi, geçen yıl itibarıyla 1,1 milyar dolar oldu.

- "Libya altyapı yatırımlarına başlayacak"

Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Türkiye-Libya İş Konseyi Başkanı Muzaffer Aksoy, AA muhabirine, Türkiye ile Libya arasındaki ekonomik ilişkileri değerlendirdi.

Türkiye ve Libya arasındaki ticaret hacminde yaşanan gerilemenin ikili ilişkilerden kaynaklanmadığına dikkati çeken Aksoy, bu düşüşün en büyük sebebinin petrol fiyatları olduğunu ifade etti.

Aksoy, Libya'nın düşük petrol fiyatlarından dolayı bütçe açığı verdiğini, ülkenin bu nedenle birçok emtianın ithalatını yasakladığını anlattı.

Geçen senenin sonu itibarıyla petrol fiyatlarındaki yukarı yönlü hareketin Libya'nın bütçe açığını da olumlu etkilediğini dile getiren Aksoy, şunları kaydetti:

"Ocak ile şubat arasında dış ticarette bir kıpırdanma gördük. Libya ithalatta yaptığı kısıtlamaları da kaldırdı. 2018'den çok umutluyuz, eğer petrol fiyatlarında düşüş olmazsa 2019 daha iyi olacak. Hem Libya Türkiye'den alışlarını artıracak hem de altyapı projelerine tekrar başlayacaklar. Bu da Türkiye açısından büyük bir avantaj sağlayacak."

Aksoy, Libya ekonomisinde yaşanacak canlanmanın Türkiye ile ilişkilerine de yansıyacağını vurgulayarak, Türkiye'nin Libya ile ilişkisini hiçbir zaman kesmediğini, Türk iş adamlarının en kötü zamanda dahi bu ülkeye gittiğini söyledi.

Türk şirketlerinin halihazırda Libya'daki elektrik santrali ihalelerini almak üzere olduğunun bilgisini veren Aksoy, "Arap Baharı'ndan sonra Türkiye'nin projelerinin birçoğu kaldı. Oradaki güvenlik problemleri ve Libya'nın belli ödemeleri yapamamasından dolayı Türk firmaları geri gelmek zorunda kaldılar. Libya'nın yeniden altyapı projelerine bütçe ayırmaya başlayacağını düşünüyoruz. O zaman Türk firmaları geri gelecek, özellikle elektrik, sağlık ve eğitimle ilgili yatırımlarda Türk firmalarını göreceğiz." diye konuştu.

Aksoy, Libya'daki siyasi istikrarsızlığın da BM ve Türkiye'nin çabalarıyla düzeleceğini belirterek, ülkedeki mevcut sorunların giderilmesiyle çok daha hareketli bir Türkiye-Libya ilişkisi görüleceğini, gelecek süreçten son derece umutlu olduklarını dile getirdi.

- "Türkiye sorunların çözülmesi için çalışmalarını sürdürüyor"

Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA) Dış Politika Araştırmacısı Emrah Kekilli de Libya'nın 2011 Şubat Devrimi ve Halife Haftar'ın 2014'teki darbe girişiminin ardından derin bir siyasi, ekonomik ve toplumsal krize sürüklendiğini hatırlatarak, "Ülkenin yaşadığı siyasi ve ekonomik kriz haliyle Türkiye ve Libya arasındaki ekonomik ilişkileri olumsuz yönde etkiledi." dedi.

Kekilli, özellikle 2014'te ülkedeki yasama kurumunun bölünerek iki başlılığın ortaya çıkmasının ve Haftar'ın ülkenin doğusunda yürüttüğü askeri operasyonların Libya'nın istikrarını tehdit ettiğini belirterek, aynı zamanda petrol üretimi ve fiyatlarındaki ciddi düşüşün de ülke ekonomisinin "dibe vurmasını" beraberinde getirdiğini anlattı.

Devrimi takip eden dönemde devlet inşası sürecinde yaşanan tıkanıklıklar ve bölgesel güç mücadelesinin ülke ekonomisini halen devam eden bir ekonomik krize sürüklediğini vurgulayan Kekilli, bu krizin halkın alım gücünü düşürdüğünü ve Türkiye ile Libya arasındaki ticaret hacmini de doğrudan etkilediği aktardı.

Kekilli, siyasi ve ekonomik krizin yanı sıra güvenlik sorunlarının Türk şirketleri de dahil olmak üzere uluslararası şirketlerin Libya'dan çekilmesine yol açtığını belirterek, şunları söyledi:

"Yatırımcılar ve müteahhitlerin öncelikle devrim öncesi dönemde imzaladıkları projeleri güncellemeleri gerekiyor. Çünkü 2010'daki proje maliyetleri ve şu anki proje maliyetleri arasında ciddi bir uçurum var. Ayrıca şirketler 2010'dan bu yana bankalara teminat mektubu ödüyor, projelerin gecikmesinin nedeni Libya'daki kriz olduğu için bu teminat mektuplarının Libya devleti tarafından tazmin edilmesini istiyorlar. Bunun yanında Libya'daki şantiyelerde makine parkurlarında ciddi tahribat var ve bunların tazmin edilmesini istiyorlar. En önemli sorun, şirketlerin bu taleplerini müzakere edecek güçlü bir siyasi iradenin olmaması denilebilir. Çünkü siyasi kriz, güçlü bir siyasi otoritenin oluşmasına mani olmaktadır. Türkiye, bütün bu sorunların köklü bir şekilde çözülmesi için bütün kurumlarıyla ciddi bir şekilde çalışmalarını sürdürmekte."

TÜİK verilerine göre Türkiye ve Libya arasındaki ticarette 2011-2017 dönemi rakamları şöyle: