Doğu Türkistan'da öksüz bir bölge

04.07.2009 07:37
1 / 5
Gulca (Kulca) (Uygurca: Ğulca shehiri; Çince: Pinyin: Yíníng), Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde (Doğu Türkistan), Çin Halk Cumhuriyeti’ne bağlı bir şehirdir. Mevki itibariyle İli Irmağı kıyısında, Tien-şan (Tienjin) dağlarının kuzeyinde, Urumçi (Urumtsi)’yi Alma-Ata’ya bağlayan yol üzerinde kurulmuştur.

Aynı zamanda bir ticaret merkezi olan şehrin nüfusu 200 bin civarındadır. Toprağı 56.000 km2’dir.

Tarihi boyunca siyasî bakımdan olmasa bile ticaret ve sanayi merkezi olarak, eski ehemmiyetini muhafazaya devam etmiştir. Buradan dışarıya yün, deri, pamuk, ham ipek ve hayvan ihraç edilir ve karşılığında kumaş, tuhafiye, madenî eşya, şeker ve petrol ithal edilir.

Halkının büyük bir kısmı Müslüman’dır. Ayrıca Mançu, Rus ve Çinli olmak üzere çeşitli topluluklar da vardır.
Gulca (Kulca) (Uygurca: Ğulca shehiri; Çince: Pinyin: Yíníng), Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde (Doğu Türkistan), Çin Halk Cumhuriyeti’ne bağlı bir şehirdir. Mevki itibariyle İli Irmağı kıyısında, Tien-şan (Tienjin) dağlarının kuzeyinde, Urumçi (Urumtsi)’yi Alma-Ata’ya bağlayan yol üzerinde kurulmuştur. <br><br> Aynı zamanda bir ticaret merkezi olan şehrin nüfusu 200 bin civarındadır. Toprağı 56.000 km2’dir. <br><br< Bir tarım ve ticaret merkezi olan Gulca, zengin ve verimli toprakları, bereketli sularıyla yağ ve çiftlik hayvanlarının ana üreticisi ve çok eski bir ticaret merkezidir. Ekonomisi çay ve sığır alım-satımı, tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Ayrıca meyve bahçeleri vardır, yakınında demir ve kömür yatakları bulunur. <br><br> Tarihi boyunca siyasî bakımdan olmasa bile ticaret ve sanayi merkezi olarak, eski ehemmiyetini muhafazaya devam etmiştir. Buradan dışarıya yün, deri, pamuk, ham ipek ve hayvan ihraç edilir ve karşılığında kumaş, tuhafiye, madenî eşya, şeker ve petrol ithal edilir. <br><br> Halkının büyük bir kısmı Müslüman’dır. Ayrıca Mançu, Rus ve Çinli olmak üzere çeşitli topluluklar da vardır.
2 / 5
Gözü Yaşlı Bir Tarihî Geçmiş

Doğu Türkistan tarihinin bizim tarihimiz bakımından çok büyük bir ehemmiyeti ve yeri vardır. Tarihî köklerimiz itibariyle zengin bir geçmişe sahip bu topraklarda binlerce yıllık bir mücadele yaşanmış ve halen de yaşanmaktadır.

Tarihimizin büyük bir bölümünün geçtiği yerler hiç şüphe yok ki; Orta Asya bölgesidir. Bu bölgede cereyan eden hadiselerin de asıl merkezini bugün Çin’in tahakkümü altında bulunan Doğu Türkistan toprakları teşkil etmektedir. Çünkü burada tarihte silinmez izler bırakan büyük devletler kurulmuştur.

Gulca’nın da içinde bulunduğu İli havzasının ilk hâkimleri Wusunlar, milâttan önce 3 . yüzyılın başında Mete Han tarafından Büyük Hun İmparatorluğu’na bağlandı. I. Göktürk Devleti ve bilhassa Batı Göktürkler devrinde bu bölge mühim hadiselerin yaşandığı bir yer oldu.

13. yüzyılın başlarında, bir Karluk beyi olan Buzar (Ozar) Toğrul Han, Almalığ (Almalık) başşehir olmak üzere burada bir İslâm devleti kurdu.

Daha sonra Moğolların hâkimiyetine giren bölge, Cengiz Han’ın ölümünden sonra ikinci oğlu Çağatay’ın payına düştü ve 1508’de son Çağatay hanı Ahmed Han’ın öldürülmesiyle Şeybânîlere intikal etti. 16. yüzyılın sonlarında veya 17. yüzyılın başlarında burası Oyratların (Kalmuklar) eline geçmiş ve bu durum, 1755’te Çinlilerin hâkimiyeti altına geçinceye kadar devam etmiştir.

Gulca çok önceleri Çin, Bedahşan ve Rusya arasında bir ticaret merkezi haline gelmiştir.

Çok kanlı bir harekâtla adeta bütün civar halkını ortadan kaldırarak bölgeye hâkim olan Çinliler, 1762’de Ning-yuan-chen adı altında Gulca şehrini, iki yıl kadar sonra da bunun güneybatısına Çin Türkistanı bölgesinin idare merkezi olmak üzere Hoi-yuan-chen’i (Büyük Gulca/Yeni Gulca) kurdular.
<b>Gözü Yaşlı Bir Tarihî Geçmiş</b> <br><br> Doğu Türkistan tarihinin bizim tarihimiz bakımından çok büyük bir ehemmiyeti ve yeri vardır. Tarihî köklerimiz itibariyle zengin bir geçmişe sahip bu topraklarda binlerce yıllık bir mücadele yaşanmış ve halen de yaşanmaktadır. <br><br> Tarihimizin büyük bir bölümünün geçtiği yerler hiç şüphe yok ki; Orta Asya bölgesidir. Bu bölgede cereyan eden hadiselerin de asıl merkezini bugün Çin’in tahakkümü altında bulunan Doğu Türkistan toprakları teşkil etmektedir. Çünkü burada tarihte silinmez izler bırakan büyük devletler kurulmuştur. <br><br> Gulca’nın da içinde bulunduğu İli havzasının ilk hâkimleri Wusunlar, milâttan önce 3 . yüzyılın başında Mete Han tarafından Büyük Hun İmparatorluğu’na bağlandı. I. Göktürk Devleti ve bilhassa Batı Göktürkler devrinde bu bölge mühim hadiselerin yaşandığı bir yer oldu. <br><br> 13. yüzyılın başlarında, bir Karluk beyi olan Buzar (Ozar) Toğrul Han, Almalığ (Almalık) başşehir olmak üzere burada bir İslâm devleti kurdu. <br><br> Daha sonra Moğolların hâkimiyetine giren bölge, Cengiz Han’ın ölümünden sonra ikinci oğlu Çağatay’ın payına düştü ve 1508’de son Çağatay hanı Ahmed Han’ın öldürülmesiyle Şeybânîlere intikal etti. 16. yüzyılın sonlarında veya 17. yüzyılın başlarında burası Oyratların (Kalmuklar) eline geçmiş ve bu durum, 1755’te Çinlilerin hâkimiyeti altına geçinceye kadar devam etmiştir. <br><br> Gulca çok önceleri Çin, Bedahşan ve Rusya arasında bir ticaret merkezi haline gelmiştir. <br><br> Çok kanlı bir harekâtla adeta bütün civar halkını ortadan kaldırarak bölgeye hâkim olan Çinliler, 1762’de Ning-yuan-chen adı altında Gulca şehrini, iki yıl kadar sonra da bunun güneybatısına Çin Türkistanı bölgesinin idare merkezi olmak üzere Hoi-yuan-chen’i (Büyük Gulca/Yeni Gulca) kurdular.