Bin Samandağ kamışından sadece biri ney oluyor

HALİT DEMİR - Kalitesi ve boğumunun uygunluğu nedeniyle ney yapımında en fazla tercih edilen Samandağ kamışlarından sadece binde biri, bu enstrümanın üretiminde kullanılabiliyor.

Tasavvuf müziğinin en önemli enstrümanlarından neyin yapımında, özellikle Hatay'ın Samandağ ilçesinde doğal yetişen kamışlar tercih ediliyor.

Mustafa Kemal Üniversitesi (MKÜ) de bu kapsamda, Samandağ'da ney yapımına uygun kamışları korumak amacıyla proje geliştirdi.

MKÜ Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. İlhan Üremiş, AA muhabirine, ilçe sahilinde yetişen kamışların zamansız kesim nedeniyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldığını söyledi.

Samandağ kamışının korunması ve ney yapım oranının artırılmasına yönelik çalışma başlattıklarını dile getiren Üremiş, "Samandağ Kaymakamlığının 'Kamışlar üzerinde nasıl bir çalışma yapılabilir' önerisi üzerine harekete geçtik. İlk olarak kamışlar üzerinde araştırma yaptık. Etüt çalışmamızı tamamlandıktan sonra proje hazırladık. Proje, kamışların nerede başlayıp bittiği, özellikleri, yani bu kamışlardan kaliteli ney elde etme oranlarının ne olacağına yönelikti." dedi.

Samandağ'da yetişenlerin, dünyada ney yapımında kullanılan en iyi kamışlar olduğunu anlatan Üremiş, "Proje kapsamında kontrollü seyreltme, yani metrekare 5 ila 30 kamış alacak şekilde çalışmalar yapılacak. Daha sonra bitkiler çiçeklenmeden önce 50-75 santimetre uzunluğundayken, büyüme düzenleyicisi uygulanarak boğum araları kısaltılmaya çalışılacak." ifadelerini kullandı.

İlçede yetişen kamışlardan üretilen neylerde, üflemeyle birlikte herhangi yorulmaya rastlanmadığını vurgulayan Üremiş, "Seste de herhangi bozulma olmuyor. Diğer kamışlardan üretilen neyler ise zaman içinde yorulup bozulabiliyor." diye konuştu.

Üremiş, bu özelliğiyle, Samandağ'da 6-7 kilometrelik sahil şeridinde yetişen kamışların, birçok ülkede ney yapımında tercih edildiğini kaydetti.

- "Boğumların arası eşit olmalı"

Amik deltasında binlerce kamış bulunduğunu ancak bunlardan ney yapımına uygunların çok sınırlı olduğunu dile getiren Üremiş, şunları kaydetti:

"Normal koşullarda bin kamıştan sadece bir veya ikisinden ney elde ediliyor. Teknik olarak ney, 9 boğumdan oluşuyor. Bu boğum arasının da eşit olması gerekiyor. Birçok kamışta bu boğum aralığı uzundur. Normalde kaliteli bir ney, 356 ile bin 170 milim arasında değişmektedir. Bir neyzen, neyi üflemeye başladığında boğumlarının, el hareketinin yetişebileceği noktada olması gerekir. Boğum aralığı eşit mesafede neyler var ama önemli olan boğum aralığının kısa ve eşit olmasıdır. Bunun yanında neyin çapı ve inceliğinin de uyumlu olması gerekir."

- Tescil çalışması

Kamışların yetiştiği alanın dar olduğunu bildiren Üremiş, buranın erozyon, heyelan ve çevre kirliliğinden korunması gerektiğini vurguladı.

Samandağ Kaymakamlığının kamışların tesciliyle ilgili girişimde bulunduğuna değinen Üremiş, tescil alınması halinde, bu alanın koruma altına alınacağını söyledi.

Üremiş, projenin tamamlanmasıyla bin kamıştan, ney yapımına uygun 5-6 ürün elde etmeyi hedeflediklerini kaydetti.

Neyzen olan MKÜ Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Adem Bozkurt da ney sesinin kalbe, ruha hitap ettiğini belirtti.

Samandağ'da yetişen kamışların boğum aralığının kısalığı ve eşitliği nedeniyle ney yapımına çok uygun olduğunu dile getiren Bozkurt, yurt içi ve dışında neylerin fiyatının 50-500 dolar arasında değiştiğini sözlerine ekledi.