Devlet elektrik üretimine destek için 1 milyar 350 milyon lira ayırdı

NURAN ERKUL KAYA - Özel sektöre ait elektrik üretim santrallerinin sürdürülebilirliğinin ve elektrikte arz güvenliğinin sağlanması amacıyla uygulanacak kapasite mekanizması kapsamında 1 milyar 350 milyon liralık tavan bütçe ayrıldı. Söz konusu bütçeden 16'sı yerli kömür, 11'i doğalgaz kullanarak elektrik üreten 27 santral yararlanacak.

AA muhabirinin, Türkiye Elektrik İletim AŞ'nin (TEİAŞ) web sitesinde yer alan "Elektrik Piyasası Kapasite Mekanizması Yönetmeliği" listesine ilişkin açıklamasından yaptığı derlemeye göre, başvuruda bulunulan 37 santralden 27'si gerekli kriterleri karşılayarak, destekleme mekanizması kapsamına alındı.

Toplam 9 bin megavat kapasiteli 11 doğalgaz, 5 bin 800 megavat kapasiteli 13 yerli kömür ve 4 bin 500 megavat kapasiteli ithal kömür santrali kapasite mekanizmasından ödeme alabilecek. İthal kömür santralleri, bir fatura dönemi içinde yerli kömür kullanarak elektrik üretimi yapmaları halinde bu üretim miktarı oranında kapasite ödemesi alabilecek.

Söz konusu santrallere bu yıl için 1 milyar 350 milyon liralık tavan bütçe ayrılırken, destekten yararlanacak santralin birim üretim maliyetinin piyasa takas fiyatından yüksek olması durumunda bu ödemeler gerçekleştirilecek. Yani, tavan bütçe olarak belirlenen 1 milyar 350 milyon liranın tamamının veya bir kısmının kullanılması söz konusu olacak.

Bu kapsamda, her ay santrallere ödenecek destek miktarı piyasa takas fiyatı, üretim maliyetleri ve üretim miktarlarına göre değişecek. Kapasite mekanizması kapsamında öncelikli olarak yerli kömür santrallerinin hak ettiği ödeme yapılacak.

Toplam bütçe içinden yerli kömüre ödenen miktar çıkarıldıktan sonra kalan kısım verimlilik ve gerekli kriterleri karşılayıp karşılamadıklarına bakılarak doğalgaz ve diğer santrallere ödenecek.

TEİAŞ tarafından belirlenen santraller ve tavan bütçe miktarı, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun (EPDK) onayına gönderilirken, EPDK tarafından megavatsaat başına verilecek nihai birim fiyatlarına karar verilecek.

1 Ocak 2018 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere geriye dönük olarak yapılacak ödemelerin ilki, ilk iki ayı kapsayacak şekilde martta gerçekleştirilecek.

- Toptan elektrik fiyatlarında oluşacak maliyet

Deloitte Türkiye Enerji ve Doğal Kaynaklar Endüstrisi Lideri Elif Düşmez Tek, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, kapasite mekanizmasının Avrupa Birliği ülkelerinde de uygulandığını ve bu şekilde yatırımcılara önemli ölçüde destek sağlandığını söyledi.

Kapasite mekanizmasının santrallerin sürdürülebilirliğinin ve aynı zamanda elektrikte arz güvenliğinin sağlanması için kritik öneme sahip olduğunu belirten Tek, "Bu bütçenin tamamının yıl içinde kullanılması durumunda, toptan elektrik satış fiyatlarında megavatsaat başına yaklaşık 4 lira seviyesinde bir maliyet ortaya çıkabilir. Bu da son tüketiciye yansıyacaktır fakat uygulamanın uzun vadeli değerlendirilmesi gerekir. Söz konusu uygulama elektrikte arz güvenliği ve sürdürülebilirliği için yatırımcıya nefes aldıracak." dedi.

- "10 yıllık maliyet 40 milyar doları bulabilirdi"

Garanti Bankası Proje ve Satınalma Finansmanı Birim Müdürü Emre Hatem de 2002-2017 döneminde özel sektör tarafından doğalgazdan elektrik üreten santrallere 19 milyar dolarlık yatırım yapıldığını dile getirerek, arz güvenliğinin sağlanması için bu santrallere ihtiyaç olduğunu ifade etti.

Banka olarak geliştirdikleri Elektrik Fiyatları Projeksiyon Modeli üzerinden bu santrallerin kapanması durumunda ortaya çıkacak maliyete ilişkin bir hesaplama yaptıklarını anlatan Hatem, şunları kaydetti:

"Bir an için bu santrallerin maliyetlerini karşılayamadıkları için kapandıklarını düşünelim. Bu durumda piyasa takas fiyatları megavatsaat başına 1,2 dolar/cent daha yüksek olurdu. Bunun da önümüzdeki 10 yıllık maliyeti 40 milyar dolar ediyor. Yani, bu santralleri biz yaşatmazsak, bunları desteklemezsek tüketiciye yansıyacak maliyet 10 yılda 40 milyar doları bulabilirdi. Söz konusu maliyetten kaçınmak istiyorsak, bugün bu santralleri bu miktarın çok daha az bir kısmını ödeyerek desteklemek daha mantıklı. Bu açıdan tüketiciye bir maliyet yansıyacak ama uzun vadede daha büyük bir maliyetten kurtulmuş olacağız. Yani, kapasite mekanizması, uzun vadeli bakıldığında tüketiciyi koruyan bir uygulama."

TEİAŞ tarafından kapasite mekanizması başvurusu kabul edilen elektrik üretim tesislerinin listesi şöyle: