İnci kefalinin "yüzme performansı" belirlenecek

ORHAN CANBULATEL - Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) İnci Kefali Uygulama ve Araştırma Merkezi'nde (İNCİMER), dünyada sadece Van Gölü havzasında yaşayan inci kefalinin, yüzme performansının belirlenmesi amacıyla çalışma başlatıldı.

Van Gölü'nün tuzlu ve sodalı sularında yaşamasına rağmen neslinin devamını sağlayabilmek için her yıl ilkbahar mevsiminde yumurtalarını tatlı sulara bırakan inci kefalinin üreme göçü sırasında akıntıya karşı verdiği mücadele, bilim adamlarını harekete geçirdi.

İNCİMER Müdür Yardımcısı ve Su Ürünleri Fakültesi Dekan Yardımcısı Yrd. Doç. Dr. Şenol Paruğ tarafından hazırlanan, "İnci Kefalinin Yüzme Performansının Belirlenmesi" Projesine, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından da destek verildi. 

Paruğ, AA muhabirine, inci kefalinin yumurtalarının Van Gölü'nün tuzlu ve sodalı suyunda açılmadığını, bu nedenle üremek için tatlı sulara göç etmek zorunda olduklarını anlattı.

Bu göçün ilkbahar başlarında, özellikle mayıs ayında yoğun olduğunu belirten Paruğ, şöyle konuştu:

"İnci kefali hakkında bugüne kadar birçok bilimsel çalışma yapılmasına rağmen, üreme göçüyle ilgili önemli bilgi eksikliklerimiz var. Balıklar kar sularının erimesiyle debisi artan akarsularda, yüzmek için ciddi performans gösteriyor. Zaten neslini devam ettirebilmek için en önemli aktivitelerden birisi üreme göçü. Bu performansı belirlemek için TÜBİTAK desteğiyle bir proje yürütüyoruz. Şu ana kadar birkaç deney gerçekleştirdik. Bu 2 yıllık bir proje. Proje sonunda, göçle ilgili son derece kısıtlı olan bilgilerimizi artıracağız. Ne kadar hıza dayanabiliyor, kritik yüzme hızı nedir, hem tatlı sularda hem de Van Gölü'nün suyunda ve farklı su sıcaklıklarında yüzme performansı nedir? Bu soruların cevaplarını alarak bilgi havuzumuza yeni veriler katmayı planlıyoruz."

Paruğ, çalışma sonunda ulaşacakları bilgiler doğrultusunda, bugüne kadar bilimsel bir altyapıya dayanmaksızın yurt dışındaki modeller örnek alınarak yapılan balık geçidi ve HES gibi yapıların türe uygun olarak ve üreme göçünü olumsuz yönde etkilemeyecek şekilde yapılmasına yönelik önerilerde bulunabileceklerini dile getirdi.

- "Saniyede 140-150 santimetre yol alıyor" 

Balıklarda yüzme performansının belirlenmesine yönelik çalışmaların, genellikle trol avında seyir hızını belirleyip, seçiciliği artırmak için yapıldığını ifade eden Paruğ, özellikle dibe yakın kısımlarda yaşayan deniz canlılarının yüzme performansını belirlemek amacıyla çalışmalar yapıldığını anlattı.

Paruğ, şöyle devam etti:

"Ege Üniversitesi'nde gerçekleştirdiğimiz, benim de içinde bulunduğum ve yetiştiriciliğe de uyarladığımız bir çalışmada, kuluçkahanelerden temin ettiğimiz çipura ve levreklerin deforme olanlarını ayırmak amacıyla yüzme performanslarını belirlemiştik. Bu çalışmada elde ettiğimiz veriler ışığında kıyaslama yapacak olursak, inci kefalinin birçok türün yaklaşık iki katı kritik yüzme hızına sahip olduğunu söyleyebilirim. Deneylerde saniyede 140-150 santimetre ilerleyen balıklar oldu ama tabii bunu su sıcaklığı çok etkiliyor. Bu deneyi 20-21 derece su sıcaklığında yaptık. Bunun dışında daha düşük su sıcaklıklarında da yapacağız. Metabolizma yavaşladığı için yüzme hızı da aşağıya düşebilir. Tatlı suda yaptığımız bu çalışmayı, Van Gölü suyunda farklı sıcaklıklarda yapacağız."