Osmanlı döneminde hac yolları!
Süveyş Kanalının Açılmasından Sonra
Buharlı gemilerin ortaya çıkışı ve 1869 yılında Süveyş Kanalının açılmasıyla hac yollarında önemli değişmeler meydana geldi. Karadan deve kervanlarıyla yolculuk, yerini büyük ölçüde deniz ulaşımına bıraktı.
İlk buharlı gemiler Süveyş'le Mekke'nin limanı olan Cidde arasındaki yolculuklarına 1858 yılında başladılar. Süveyş Kanalının açılmasından sonra Anadolu ve Rumeli hacıları artık deniz yolunu kullanır oldular. İstanbul'dan hareket eden gemilerle yola çıkan hacılar, Cidde'de karaya çıkarak iki gün istirahat ettikten sonra deve veya merkep kervanlarıyla Mekke'ye hareket ediyorlardı. Şam yolu artık eski ehemmiyetini kaybetmiş, 1882 yılında bu yolu yalnızca 4000 hacı kullanmıştı. Artık mahmil devesi bile dönüş yolunu denizden yapıyordu.
Sultan İkinci Abdülhamid Han döneminde askerî nakliyatın yanı sıra hac yolculuğunu kolaylaştırmak üzere Hicaz Demiryolu yaptırılmıştı. 1908 yılında Medine'ye ulaşan demiryolunun daha sonra Mekke'ye ve oradan da Cidde'ye kadar uzatılma planı Abdülhamid Han'ın tahttan indirilmesi ve devletin dağılış sürecine girmesiyle mümkün olmamıştı. Açıldığı tarihten bilitibar Hicaz Demiryolunu kullanarak binlerce hacı mukaddes topraklara ulaşmıştı.