İnanılmaz derecede ağır eleştiriler de almaktadırlar. Bu eleştiriler bence oldukça yersiz ve yüzeysel bir tepkidir.

Ne din adına, ne de demokratik bir yaşam adına insanların tarzlarını, değişimlerini, absürtlüklerini yermeye hakkımız olmadığı gibi… Zaten yerenler de bir müddet sonra benzer ya da farklı bir absürtlükle karşımıza çıkmaktadırlar.

Tabii bizde her şey oldukça yüzeysel kaldığı için bu konuda da düşünmek; sosyo-psikolojik etkenler aramak gibi düşünsel bir performans; Çalışma ya da çalışmalar da karşımıza çıkmamaktadır.

Toplumumuzda koskoca profesörler bile başörtülü kadının değişimini, şuhluğunu, abartısını, görünür kıldığı fenomenini, eşitlik ve hak arayışlarını güya dinsel çevreye karşı rahatlıkla Batı'dan gelen bir şer olarak kabul ettikleri “feminist” kavramını kullanarak ötekileştrip, küçültmektedirler. Böylece feminist kavramıyla birlikte Müslüman kadının hak ve eşitlik arayışını ört bas edeceklerini sanmaktadırlar.

Bu, oysa bir deve kuşu gibi başını toprağa gömmektir.  Dolayısıyla bu varoluşsal sıkıntıya bir kavram üretememektedirler. Entelektüel bakış açısından fersah fersah uzaktırlar. 

Ama moda üzerine düşünmüş ve bu konu hakkında “moda felsefesi” diye makaleler yazmış Georg Simmel “Modern Kültürde Çatışma” adlı kitabından, bu değişimin daha derinde yatan sebeplerini ortaya çıkarmamıza yardımcı olabilir.

Ha! Moda insanlık tarihi kadar da eski bir ruh hali ve görünümdür. Moda'nın İslam topraklarında, halifelerin ve zengin köşklerinde çıktığını da rahatlıkla söyleyebilirim. Mesela Harun Reşid'in eşi ve gözdesi, Halife Emin'in annesi Zübeyde, hizmetçi kızların saçlarını erkek gibi kestirip o dönem için erkek gibi giyinmelerini; Bu halin bir moda gibi zengin köşklerinde yayılmasını sağlamıştır.  O dönem için Zübeyde, bir ikon olabilir di sanırım…

Daha çok üst sınıflara ait bir hal olmakla birlikte onlara özenen alt sınıflar da ekonomik fırsatlar bulup bu modaları takip etmeye başladıkça üst sınıflar yeni modaların peşine düşmekte gecikmezler.

Konumuza dönecek olursak ‘başörtülü kadınlar' neden dikkat çekici absürtlükte giyimlerle, abartılı baş örtme tarzları ve renklerle karşımıza çıkmaktadırlar? Neden böyle olmayı tercih etmekte ya da ihtiyaç hissetmektedirler?

Simmel “moda ve felsefe” adlı makalesinde modaya oldukça geniş bir yelpazade ve derin bir bakış açısıyla bakmıştır. Bu bakış açılarından biri, başörtülü kadınlardaki abartılı değişimlerin anlamlandırılmasında bize yardımcı olacağı kanısındayım.  

Der ki: “Moda, kadınların başka sahalarda gidermelerine pek izin verilmeyen özgünlük ve sivrilme ihtiyacını bir ölçüde tatmin ettikleri bir çıkış yolu gibi görünür.

14. ve 15. yüzyıl Almanya'sında bireysellik olağanüstü bir gelişme kaydetmişti. Ortaçağ'ın kolektivist düzenlemeleri, bireyin özgürleşmesiyle büyük ölçüde kırılmıştı. Fakat bu bireyselci gelişme içinde kadınların hâlâ yeri yoktu. Kişisel hareket serbestliği ve kendini geliştirme özgürlüğü onlara tanınmıyordu. Onlar da bunu, olabilecek en sıra dışı ve abartılı kıyafet modalarıyla telafi ettiler. Buna karşılık İtalya'da, aynı dönemde, kadınlara bireysel gelişme imkânları tanındığını görürüz. Rönesans devrinde kadınlar, kültürel gelişme, dışa dönük faaliyetler ve kişisel farklılaşma imkânları bakımından, yüzyıllar boyunca bir daha bir daha kendilerine nasip olmayacak fırsatlara sahiptiler.  Özellikle toplumun üst tabakalarında eğitim ve kendini ifade etme özgürlüğü her iki taraf için neredeyse eşitti. O zamanın İtalya'sına dair kayıtlarda, sıra dışı bir kadın modasına işaret eden hiçbir unsur yoktur. Bireyselliğini ortaya koyma ve ayırt edicilik kazanma ihtiyacı moda sahasında giderilmemiştir, çünkü söz konusu güde başka sahalarda yeterli tatmini bulmuştur. Gerek kadınların tarihi gerek dış gerek iç hayatları bakımından, gerek bireysel açıdan gerek kadınların tümü açısından, erkeklere kıyasla öylesine tek düzedir ki, en azından modalar sahasında daha canlı bir faaliyete ihtiyaç duyarlar. Bizzat değişikliğin sahası olan moda, kadınların kendilerine ve hayatlarına, hem kendilerinin hem de başkalarının gözünde bir çekicilik unsuru kazanır. Gerçekten de, dışsal sahalardaki değişimleri benimseme noktasındaki eksiklik, dış görünümle ilgili modalar karşısındaki kayıtsızlık erkeğe özgüdür. Erkek daha bir örnek olduğu için değil tersine çok yönlü bir varlık olduğu, bu nedenle de dışsal değişiklikler olmadan da yaşayabildiği için.  Günümüzün özgürleşmiş kadını da işte bu nedenle, erkeğe ve onun mesafeliliğine, kişiselliğine hareketliliğine yaklaşmaya çalışırken modaya karşı kayıtsızlığını özellikle vurgular. Moda, belirli bir meslek zümresi içindeki toplumsal konumdan yoksun olan kadınlara bu durumlarını telafi etme olanağı da sunar.”

Yani kadın, ciddi bir toplumsal cinsiyete maruz kaldığı için hareket özgürlüğü ve kendisini geniş alanlarda ifade etmesi bakımından kısıtlanmaktadır. Uzun yıllar bu kızlar, üniversitelere başörtüsü ile giremedikleri için öğrenim ve eğitim hakları gasp edildi. Daha sonra aflarla okullarına döndüklerinde ise geç kalmıştılar.

Geç kalmayanlar da çalışma hayatı ve akademik dünyada ciddi bir ayrımcılığa maruz kalmaktadırlar.

Diğer taraftan iş, kariyer ve politik dünyada kendisini büyütme ve ifade etme bakımından güçlenen, büyüyen kocası, onu, yeni üst sınıflara taşırken bireysel eksikliği altında ezilmemenin kısa yoldan çaresini moda ile şuhluk kazanmakta bulmuştur.

Bundan kocası da memnundur. Baktığımız zaman, bekârlardan ziyade daha çok evli ve genç başörtülü kadınların, çok daha süslü, makyajlı ve modayı izler bir halde görüyoruz. Dediğimiz gibi kocası aracılığıyla üst sınıflara taşınan kadındır bu. Ha bunu ayıplamıyoruz.

Diğer, daha entelektüel reel örneklere baktığım zaman; evli ve taze evli arkadaşlarım üniversitelere girdiler ve kazandılar. Bu yüzden yüksek öğrenim sahibi kocalarıyla nerdeyse ayrılık düzeylerine gelmiştiler. Kıskançlık ya da bencillikleriyle bu erkekler, onların üniversiteye gitmelerini istemediler.

Ama hangi kadın kocasının doktorasını engellemiştir ki?

Şimdi iki arkadaşımdan biri sadece sınavlara girmekle kocasını yatıştırabildi ancak eskiye göre el, kol hareketlerinde ve gülüşlerinde ortamın önemi yok, bir abartı tespit ettim.

Diğeri ise daha gözü karaydı. Boşanmayı göze almıştı ama kocası alamamıştı. Şu an bursla, popüler, agnostik bir özel üniversitede okuyor; kocası hâlâ kabullenemedi ama koca evliliğini sürdürmek istiyor.  

Yani yukarı tükürsen bıyık; aşağı tükürsen sakal! Ama şu varoluşumuz var ya! Ve aslında bu dünya abartısız çekilmez. Moda ise tezatlarla dolu bir hal…  

Hacer Aydın - Haber 7
aceraydin@hotmail.com
https://twitter.com/hacer_aydn