Memur babası Ahmet ile annesi Ayşe'nin ilk çocuğu Enver(1881‐1922) idi. İkinci çocukları Hasene (1887‐1963) ve üçüncü çocukları Nuri (1889‐1949) doğdu. Ardından üç çocuk daha oldu: Mediha (1894‐1983),Kamil (1898‐1964) ve Ertuğrul (1907‐1931) dünyaya geldi.

Babasının tayini nedeniyle ilk öğrenimini ve askeri okul tahsilini Manastır'da yaptı. Kuleli Askeri Lisesi'nden son‐ ra Harp Okulu'na gitti. 1908'de okul dördüncüsü olarak mezun oldu. Mülazım‐ı Sani (Teğmen) rütbesiyle 3. Ordu Karargahı'nda göreve başladı. İki yıl sonra 1910'da padişahın Maiyet Bölüğü'nde görev aldı.

İttihatçılar sarayı kontrol altında tutuyordu. Teğmen Nuri, amcası Yarbay Halil Beyin emrinde çalıştı. Trablusgarp Savaşı çıkınca ağabeyi Enver ile birlikte gizlice bölgeye gitti. Ağabeyi Enver'in emrinde Derne, İtalyanlara Bingazi ve Tobruk'ta; ve daha sonra amcası Halil'in emrinde Homs ile Mısrata bölgesinde İtalyanlara karşı savaştı. Savaş sonrasında Mülazım‐ı Evvel (Üsteğmen) rütbesine yükseldi ve İstanbul 1. Ordu'da görev yapmaya başladı. Balkan Savaşı'nda Çatalca'da Bulgarlar ile savaştı. Bir yıl sonra, Yüzbaşı rütbesine yükseldi. Roma Askeri Ataşe Yardımcılığı'na getirildi. 1914'te aynı görevle Viyana'ya tayin edildi. Kısa bir süre sonra savaş çıkınca yurda döndü; ağabeyi Harbiye Nazırı Enver Paşa'nın yaveri oldu. Ağabeyi Enver Paşa tarafından, İtalyan ve İngilizlere karşı ayaklanmayı örgütlemek için tekrar Trablusgarp'e gönderildi. Rütbesi yetersiz olduğu ve Arapları etkilemek için kendisine mirlivalık ve fahri ferik rütbeleri verildi. 1918 yılına kadar üç yıl İngiliz ve İtalyanlar ile savaştı. 1916'da Binbaşı ve 1918'de Kaymakam (Yarbay) oldu. Başarılarından ötürü… Almanya İmparatoru, Birinci Rütbeden Demir Salip Madalyası verdi.

BAKÜ'NÜN KURTARICISI

Osmanlı Altın Liyakat Madalyası; Altın İmtiyaz Madalyası; Üçüncü Rütbeden Kılıçlı Osmani Nişanı ve Kılıçlı Birinci Mecidi Nişanı ile onurlandırıldı. 1917 Bolşevik Devrimi ardından Kafkas İslam Ordusu Komutanlığı'na getirildi. Çünkü… İngilizler, Rus ordusuna yardımcı olmak maksadıyla savaşın sonlarına doğru Azerbaycan'a birlik göndermiş, onların varlığından destek alan Ermeniler de Azerilere karşı katliama başlamış ve binlerce Azeri'yi katledilmişti. Devrimden sonra bölge çok karışmıştı. Başkumandan Vekili Enver Paşa, Azerbaycan'daki durumun kontrol altına alınması için kardeşi Nuri Paşa'yı vazifelendirdi. Nuri Killigil, Musul'da kurduğu ordusuyla Azerbaycan üzerine yürüdü.

13 Eylül 1918'de Bakü'yü kurtardı. Ardından Karadağ ve Dağıstan'ı aldı. Kafkasya'da ilerleyişi sürerken Mondros Antlaşması sonrası İstanbul'a çağrıldı. Tutuklandı. Ve İngilizlere teslim edildi. İngilizler kendisini Batum'a götürüp hapsetti. Kaçtı. Azerbaycan'da, Kızıl Ordu'ya karşı savaştı; yenildi. Çünkü, Azerileri bir bölümü devrimi destekliyordu.

Savaştan sonra Almanya'ya gitti, uzun seneler orada yaşadı ve Türkiye'ye 1930'ların sonuna doğru, İkinci Dünya Savaşı'nın öncesinde döndü.

Önce Zeytinburnu’nda bir döküm atölyesi kurdu ardından Sütlüce’de savunma sanayinin ilk fabrikasını.

Dönemin de şartları gereği fabrika 3 vardiya çalışıyor, sipariş yetiştiremiyordu.

Tarih: 14 Mayıs 1948. Filistin'de İngiliz manda rejiminin sona ermesinin hemen ardından, Tel‐Aviv'de toplanan Yahudi Milli Konseyi, yayınladığı bildiriyle İsrail Devleti'nin kurulduğunu ilan etti. 24 saat sonra… Mısır, Ürdün, Suriye, Lübnan ve Irak, İsrail'e savaş açtı. Ancak yenilip antlaşma yapmak zorunda kaldılar. Sonrasında bu yenilginin intikamını almak isteyen devletler alttan alta bir silahlanma girişiminde bulundular.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, Suriye ve Mısır'a silah ambargosu koymuştu. Nuri Killigil bu karara rağmen silah üretmeye devam ediyordu. Depoda Suriye için yapılmış olan iki bin havan mermisi depoda muhafaza ediliyordu.

KISA BİR KRONOLOJİ

14 MAYIS 1948: İsrail devlet olduğunu ilan etti: Yahudi Arap savaşı başladı...  1 Mart 1949:Türk girişimci Nuri Paşa Mısır'dan yüklü miktarda silah siparişi aldı.   2 Mart 1949:Nuri Paşa'nın Sütlüce'deki silah fabrikası havaya uçtu. 26 işçisiyle can verdi. 28 Mart 1949:Türkiye İsrail'i tanıyan ilk Müslüman ülke oldu.

2 Mart 1949'da, öğleden sonra saat beşi on geçe, Sütlüce'deki fabrikada artarda patlamalar meydana geldi ve neredeyse tamamı havaya uçtu. İlk patlama atölyede olmuş, daha sonra cephane deposu da yok olmuştu ve patlamalar iki gün boyunca devam etti.

Nuri Paşa da o sırada fabrikada idi...

Ceset parçaları Sütlüce'nin yüzlerce metre ilerisine yayılmıştı ama günlerce aranmasına rağmen Nuri Paşa'nın cesedine ait hiçbir şey bulunamadı. 27 kişi şehit olmuştu.

YAHUDİ İŞÇİLER NEDEN FABRİKAYA GELMEDİ

Nedeni hala bilinmeyen bu patlamanın esrarengiz tarafı hala aydınlatılamadı. O gün Yahudi işçiler fabrikaya gelmemişti. Fabrika yakınlarında bulunan ve bomba yapımında kullanılan kabloların sırrı hala aydınlatılmış değil.

Hepimizin bildiği kadarıyla bu bir kaza değil alçakça tertip edilmiş bir sabotajdı. Silahların el altından Müslüman ülkelere gönderilmesi hem hükümeti hem de İsrail’i derinden sarsmıştı.

DEVLET CENAZE NAMAZLARINI BİLE KILDIRMADI

Ne acıdır ki, böylesine bir kahramanın ve diğer şehit olan işçilerin cenaze namazı dönemin ünlü İstanbul müftüsü Ömer Nasuh Bilmen’in verdiği fetva neticesinde kılınmadı. Bu devletin İsrail’e yaptığı bir jest ve bu milletin kahramanından aldığı bir intikamdı. Hem biz neden kendi silahımızı üretecektik ki, 2 sene sonra İsrail’den almak varken üretmek de neyin nesi!

İşte bu büyük kahramanın cenaze namazını 67 yıl sonra Edirnekapı’da kılmayı Allah bize de nasip etti. Daha önce atıl bir durumda olan mezar bugün çok şükür ki, olması gereken haline kavuştu.

Bu büyük kahramanın aziz hatırasına gereken ihtimamı gösteren İBB Kütüphane ve Müzeler Müdürü Ramazan Minder, Enver Paşa'nın Torunu Arzu Enver Erogan, Kafkasyada İslam Ordusu Kumandanı, Haliç'te silah ve cephane fabrikatörü Enver Paşa'nın kardeşi Nuri Killigil isimli kitabın yazarı Atilla Oral ve mezarlığın yapımını üstlenen iş adamı Zeki Yılmaz ve Azerbaycan milletvekili  Ganire Paşayeva'ya  ayrı ayrı teşekkür etmek boynumuzun borcudur.

Tavsiye edilen kitaplar:

Necdet Karaköse – Afrika Grup Komutanlığı, Kafkas İslam Orduları Kumandanı, Sütlüce Farbikası’nın sahibi Nuri Paşa – Ötüken Yayınevi

Atilla Oral – Kafkasya’da İslam Ordusu Kumandanı, Haliç'te silah ve cephane fabrikatörü Enver Paşa'nın kardeşi Nuri Killigil - Demkar Yayınevi