Türk Devletleri Teşkilatı Devlet Başkanları 12. Zirvesi, 6-7 Ekim 2025'te Azerbaycan'ın Gebele kentinde "Bölgesel Barış ve Güvenlik" temasıyla gerçekleşti. 2025 Gebele Zirvesi, bütün üye ve gözlemci devletler üst düzey temsil edilmesi nedeniyle Türk Devletleri Teşkilatı’nın güçlü zirvelerden biridir. 

Zirvenin sonunda liderler 121 maddelik Gebele Bildirisi'ni kabul ederken, "TDT+" formatının kurulması, TÜRKSOY'un kuvvetlendirilmesi ve Türk Akademisi'nde düzenlemeler yapılması hakkında anlaşmalar imzalandı. 

Zirvede, Türkmenistan Türk Akademisi ve Türk Kültür ve Miras Vakfına, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) ise Türk Akademisine gözlemci üye oldu. 

AZERBAYCAN'IN GAYRETİ

Zirve kapsamında Türk Devletleri Teşkilatı dönem başkanlığı Kırgızistan'dan Azerbaycan'a geçti. 

Türk Devletleri Teşkilatı, Anadolu, Güney Kafkasya ve Türkistan olmak üzere üç önemli jeopolitik parçadan oluşmaktadır. Bunların içinde Güney Kafkasya'nın lider devleti Azerbaycan, Türk dünyasının birleştirici noktası olma özelliğine sahiptir. Türkistan coğrafyası ile Türkiye arasında en güvenli bağ, Azerbaycan üzerinden kurulmaktadır. Türk Devletleri Teşkilatı’nın Orta Koridor projesi bu yüzden önemlidir.

Azerbaycan, Türk Devletleri Teşkilatı ile ilişkileri, dış politika önceliği olarak görmektedir; teşkilatın güçlendirilmesi ve küresel aktör haline gelmesi konusunda ciddi, makul ve samimi çaba sarf etmektedir. 

DIŞ POLİTİKADA DAYANIŞMA

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, "Bizim ailemiz Türk dünyasıdır, başka ailemiz yoktur." diyerek Türk Devletleri Teşkilatı'nın Azerbaycan için önemli olduğunu sürekli vurgulamaktadır. Azerbaycan'ın Türkiye, Kazakistan ve Özbekistan ile müttefiklik anlaşması vardır. Türk Devletleri Teşkilatı'nın Gebele Sonuç Bildirisi'nde dış politikada birçok konuda dayanışma fikri ön plana çıktı: 1.Zengezur Koridoru; 2.Azerbaycan-Nahçıvan arasında engelsiz geçişin sağlanması; 3.işgalden kurtarılan topraklarda yeniden yapılanma süreçlerine destek verecek Azerbaycan-Çin-Kırgızistan-Özbekistan Demiryolu Hattı; 4.Türkistan coğrafyasının korunması bağlamında Afganistan'ın güvenliğine verilen önem üye ülkeler açısından anlaşmada dikkat çeken dış politika adımlarıydı. 

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2025 Gebele Zirvesi’nde, Türk Devletleri Teşkilatı'nın içe kapalı bir teşkilat olmaması ve üçüncü taraflarla işbirliği yapması gerektiğine vurgu yaptı. Türk Devletleri Teşkilatı küresel sorunların çözümünde aktif rol alacaksa, dünyayla işbirliğine açık olmalıdır. Bu bağlamda karara bağlanan "TDT+" formatı, bölgesel devletlerle yeni işbirliği pencereleri açacaktır. 

Bildirideki önemli maddelerden biri de  yurt dışındaki vatandaşların korunması ve üye devletler arasındaki koordinasyonun artırılması için Konsolosluk İşbirliği Platformunun kurulmasıdır; üye devletlerin vatandaşlarına karşılıklı hizmetinin önünü açacaktır.

GÜVENLİK ALANINDA İŞBİRLİĞİ

Zirvede hayati öneme sahip olan güvenlikle ilgili konuların ele alınması çok sevindiricidir. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, askeri alanda işbirliğinin artırılmasını ve 2026'da üye devletlerin ortak askeri tatbikat yapmasını önerdi. 

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, siber güvenlik alanında işbirliği yapılması gerektiğine dikkati çekti. Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, Türk devletleri arasında Stratejik Ortaklık, Ebedi Dostluk ve Kardeşlik Anlaşması imzalanmasını önerdi ve liderler bu anlaşmanın taslağının hazırlanmasını kararlaştırdı. 
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise "Güvenliğimizi ilgilendiren her alanda her katkıyı aile meclisimiz içinde sağlamaya hazırız." diyerek bütün çağrılara destek verdi.

ULUSLARARASI BARIŞ ORDUSU KURULMALIDIR

Dünyadaki gelişmelerin ve bölgede yaşanan olayların yaratmış olduğu tehdit ve fırsatlar, Türk Devletleri Teşkilatı çerçevesinde askeri-güvenlik alanında işbirliğini zorunlu kılmaktadır.  Türk Dünyası jeopolitiği, enerji taşımacılığı açısından stratejik önem kazanmıştır.

Ne kadar sevindiricidir ki insanlık yeni bir dünya savaşına doğru ilerlerken artan güvensizlik nedeniyle Türk Devletleri Teşkilatı ülkeleri arasında güvenlik alanında işbirliği artarak devam etmektedir. 

Hemen belirteyim ki 11-12 Eylül 2025'te Bişkek'te üye ve gözlemci ülkelerin Güvenlik Konseyi sekreterleri dördüncü defa toplanmıştı. Bu toplantıda Türk Devletleri Teşkilatı ülkelerini hedef alan mevcut güvenlik tehditleri ve zorlukların yanı sıra bazı bölgesel ve küresel durumlar ve eğilimlerin Türk Dünyası'na olası yansımaları ele alındı. 
Üye ve gözlemci ülkelerin savunma sanayi bakan ve başkanları Temmuz 2025'te Türkiye'de toplanmışlardı. Gebele Zirvesi'nde aynı toplantının 2026'da Azerbaycan'da yapılması kararı verildi.

Zaten 1992'den itibaren Türk Devletleri Teşkilatı’na üye ülkelerin Milli İstihbarat Teşkilatı başkanlarının sürekli görüşmeleri devam etmektedir. 

Türk Devletleri Teşkilatı çerçevesinde bu coğrafyanın korunması açısından askeri-güvenlik işbirliği paktı , kısaca NATO’ya denk Uluslararası Barış Ordusu kurulmalıdır.  
Türk devletlerinin öncülük edip Uluslararası Barış Ordusu kurulmazsa Asya’nın ve bütün İslam coğrafyasının kaderinin mevcut dünya güçleri tarafından belirlenmesine yol açacaktır.  

Mustafa Yürekli / Haber7