“Nerede okuyorsun?” sorusu, adeta bir kimlik beyanı gibi. "Nereden mezun oldun?" da öyle. İnsanın bütün potansiyelini tek bir tabelaya, tek bir diplomaya sığdırmaya çalışıyor.  Böyle sorular, kişinin yeteneğini, üretim kapasitesini kurum etiketinin ardına itiyor. Ancak yapay zekâ çağı, nereden alırsanız alın diplomanın tekelini çatırdatmaya başladı. Yetkinlik odaklılık, diploma merkezciliği yerinden edecekmiş gibi görünüyor.

İnsan ömrü uzuyor evet, ancak işlerin raf ömrü kısalıyor. Bu paradoksun çözümü, eğitim sistemini yenilemekten geçiyor. Tek bir üniversite diplomasına yaslanıp 40 yıl aynı mesleği sürdürme devrinin kapanması gerekiyor. Meslekler dönüşüyor, uzmanlıklar parçalanıyor, bilgi hızla güncelleniyor. Artık başarı, bir defada ya da sınırlı bir sürede alınmış bir eğitimin değil; sürekli güncellenen bir zihnin ürünü hâline geldi. Günümüzde başarı için sabit bir diplomaya değil, değişen dünyanın ritmine ayak uydurabilen bir öğrenme refleksine bağlı olmak zorundasınız.

Dünyanın önde gelen üniversiteleri duvarlarını yıkmış, bilgiyi küresel bir ortak mülke dönüştürmüş durumda. Verdikleri dersleri evinizden izlemek mümkün. Üstelik bunu yapmak için ne sınava girmeniz ne de kontenjan beklemeniz gerekiyor. Eskiden “fırsat eşitsizliği” dediğimiz şey, bugün yer yer teknolojinin adaletiyle dengeleniyor. Bilgi artık ayrıcalıklı bir grubun değil, merak eden herkesin kapısını çalmaya başladı.

Bazı sertifikalar, diplomanın yıllarca kapısını aralayamadığı fırsatları birkaç haftada erişilebilir kılarak öğrenmenin hiyerarşisini sarsmakta. İki yıllık programların, dört yıllık diplomanın ömrünü kısaltan bir dinamizm sunuyorlar. Bir hafta, bir ay, hatta birkaç saatlik uzmanlık paketleri gibi düşünün. İş dünyası bu küçük ama güçlü belgeleri ciddiye alıyor. Çünkü her şeyin hızına yetişmeye çalıştığımız bir çağda bilgiden çok uygulanabilirlik öne çıkıyor. İşveren, diplomanızdan çok, sahada hangi sorunu çözebileceğinizle ilgileniyor.

Artık hibrit kampüslerden söz ediyoruz. Eğitimi klasik tabirle dört duvar arasına sıkıştırmayan, sınıfı ekranla yeniden tanımlayan bir model. Öğrenciler hem fiziksel hem dijital ortamlarda eş zamanlı öğreniyor. Kampüsler, coğrafyanın değil erişimin bir fonksiyonu hâline geldi. Bir üniversite, artık bulunduğu şehir kadar dijital kapasitesiyle de varlık gösteriyor.

Belki de en kritik bileşen hayatboyu öğrenme. Çalışma hayatının yeni versiyonları, her yeni teknolojiyle, her sosyoekonomik kırılmayla, bizi yeniden düşünmeye, yeniden öğrenmeye davet ediyor. Hayatboyu öğrenme bir seçenek olmaktan çıktı; mesleki dayanıklılığın ve anahtar yeterliliklerin garantörü hâline geldi. Ezcümle diploma merkezli kültüre veda etmenin zamanını bir hayli geçirmiş bulunuyoruz.

Bugün birçok genç, prestijli bir okulun etiketini taşımak yerine güçlü bir proje portföyü oluşturmayı tercih ediyor. Nereden mezun oldun sorusunun yanıtından ziyade, yeteneklerin ömrünün kısaldığı bir çağda, güncellenen yetkinlik portföyleri, işverenlerin daha çok ilgisini çekiyor.

Türkiye, genç nüfusu, dijital adaptasyon yeteneği ve girişimcilik dinamizmiyle yeni eğitim modeline en hızlı uyum sağlayabilecek ülkelerden biri. Bu dönüşümü sadece teknik bir yenilenme olarak değil, kültürel bir değişim olarak da görmek gerekir. Eğitimde hiyerarşiden ziyade merakı, üretimi ve çok-disiplinli düşünmeyi teşvik eden bir atmosfere geçilebilirse, diplomanın mühürlediği ufukların ötesine geçmek mümkün hale gelecek.

Prof. Dr. Hakan Aydın / Haber 7