Türkiye’de yıllardır süren “sokak hayvanları” meselesi sonunda Yargıtay’ın kararıyla yeniden ülke gündeminin merkezine oturdu. Ne ilginçtir ki, konu hem bilimsel hem idari açıdan aslında son derece sade olmasına rağmen, yıllardır çarpıtılıyor, duygusal sloganlarla sis perdesi oluşturuluyor.

Peki, doğru nedir? Dünya bu işi nasıl çözüyor? Bu kadar karmaşa neden sadece bizim ülkemizde yaşanıyor?

Sabah okula giden bir çocuk…
Parkta yürüyüş yapan yaşlı bir kadın…
Akşam işten dönen bir genç…
Ortak bir korkuları var: Saldıran köpekler.
Bu korku gelişmiş ülkelerde yok. Çünkü sokakta sahipsiz hayvan yok.

Popülizm, Siyasi Fayda ve Pet Care Pazar hacmi :

Sokak hayvanları konusu duyguyu tetikleyen nadir başlıklardan.
“Can dostlarımız”, “sokaktaki kedi-köpek kardeşlerimiz” gibi sloganlar siyasal kutuplaşmada kolay kullanılan araçlara dönüştü.

Ayrıca ,Pet sektörü ticari olarak 2025 itibarıyla 1.05 Milyar dolara ulaşmıştır.           Acaba, Pet Care Market sektörünün yıllık Pazar hacminin büyüklüğü buna neden olabilir mi ?

Kutuplaştırma Aracı Olarak Aktivizm

Bazı gruplar yıllardır meseleyi çözümsüz tutarak kendi varlık nedenlerini diri tutuyor.
Sorun devam ettikçe temsil iddiaları güçleniyor.

Gelişmiş Ülkelerde ‘’sokak hayvanı ‘’

Bunu söylemek bazı çevreleri rahatsız etse de gerçek bu.
Gelişmiş ülkelerin sokaklarında sahipsiz hayvan göremezsiniz.

Çünkü sistem ve kurallar açık uygulama tavizsiz.

Sokakta Hayvan Beslemek

Londra’dan Paris’e, Berlin’den Tokyo’ya kadar…
Kamusal alanlarda hayvan beslemek cezalarla yasaklanmıştır. Çünkü bu davranış kontrolsüz popülasyonun ana tetikleyicisi olduğu tespit edilmiş.

Bilimsel araştırmalar, sokakta besleme yapılan bölgelerde köpek popülasyonunun daha hızlı arttığını ve saldırganlık davranışlarının yükseldiğini gösteriyor.

(Journal of Animal Behavior, 2022)

Sahipsiz Hayvan Görülürse Bekletilmeden Toplanıyor.

Bir çok ülkede belediyelerin (animal control / city council units) görevi, hayvanı derhal toplamak, barınağa götürmek ve sağlık kontrolü yapmaktır.

Türkiye’de durum :

Net veri olmamakla birlikte tahmin edilen köpek sayısı 4 milyonun üzerinde .                Her dişi köpekten yılda iki kez ve her batında 4 ile 6 adet yavru doğmaktadır. Bu nedenle  artışın kontrol edilemediği görülmektedir.

Barınaklar ve ‘Hızlı Çözüm’ .

Barınakların amacı hayvanı ömür boyu bekletmek değildir.
Tedavisi yapılır, sahiplendirilmeye çalışılır.

• Saldırgan olanlar,
• Tedavisi mümkün olmayan derecede hasta olanlar uyutulur.
• Bu konu duygusal sloganlarla değil, toplum sağlığı ve hayvan refahı bilateral dengeyle yönetilir.

Pet Care Market sektörü :

• Analize göre 2025 itibarıyla Turkey Pet Care Market (yani pet bakım / bakım-ürünleri pazarı) yaklaşık 1.05 milyar ABD doları değerinde. Vyansa Intelligence
• Aynı analiz 2032’ye kadar bu pazarın 2.45 milyar dolar’a ulaşabileceğini öngörüyor. Vyansa Intelligence
• Bir başka kaynak, Turkey Pet & Animal Supplies Market (yani evcil hayvan aksesuarları, hijyen, bakım vb. ürünleri) 2025’te ~387.8 milyon dolar hacme sahip olduğunu veriyor. Statista

Sahipli Hayvan Sistemi

Her hayvan chip’li,ve  kayıtlıdır.
Sahibi kaybederse cezası vardır.
Sahipli hayvanlar tasmasız gezdirilemez, ağızlıksız dolaştırılamaz.
Dışkıyı toplamamak ciddi para cezasıdır.

Hatta çoğu ülkede evde makul sayıdan fazla hayvan beslemek yasaktır.

Diğer Ülkelerde Cezalar

Son Günlerde Artan Köpek Saldırıları

Türkiye’de sadece son haftalarda bile çok sayıda çocuk ve yetişkine yönelik ciddi saldırı vakası gündeme gelmiştir.
Bu saldırıların ortak noktası:

• hayvanların sahipsiz,
• sürü davranışı göstermesi,
• açlık–stres kaynaklı agresyon,
• kontrolsüz popülasyon nedeniyle alan sahiplenme davranışı sergilemesidir.

Gelişmiş ülkelerde bu tür saldırıların görülmemesinin tek nedeni, sokakta sürü halinde dolaşan köpek bulunmamasıdır.

Kuduz ve Diğer Zoonotik (Hayvandan İnsana Bulaşan) Hastalıklar

Sokak hayvanlarının kontrolsüz dolaşımı, aşılama takibinin yapılamaması ve sürü davranışı, kuduz başta olmak üzere pek çok hastalığın yayılma ihtimalini artırıyor.

Risk unsurları:

• Kuduz
  Türkiye’de hâlâ görülen, ölümcül bir hastalık. Aşısız, kontrolsüz hayvan popülasyonu bu riski artırıyor.
• Leptospiroz
  Hayvan idrarından bulaşabilir; böbrek yetmezliğine yol açabilir.
• Parazit kaynaklı hastalıklar
  Kist hidatik (köpek tenyası), uyuz, pire kaynaklı alerjiler ve parazit enfeksiyonları.
• Tüberküloz, Salmonella, Toksoplazma
  Özellikle bağışıklığı zayıf bireyler için risk oluşturur.

Avrupa’da sahipsiz hayvan sisteminin sıkı yönetilmesinin temel sebeplerinden biri de, işte bu bulaşıcı hastalık risklerinin minimize edilmesidir.

Trafik Güvenliği ve Çevresel Tehlikeler

Sahipsiz hayvanlar:

• kazalara yol açabiliyor,
• motosiklet ve bisiklet kullanıcıları için büyük risk oluşturuyor,
• Sürü halinde birbirini kovalayarak şehir trafiğini tehlikeye sokabiliyor.

Psikolojik Etki – Özellikle Çocuklarda

Saldırıya uğrama korkusu, parklarda hayvanların varlığı, sokak aralarında sürü halinde dolaşmaları:

• çocuklarda travma,
• yetişkinlerde güvensizlik,
• yaşlılarda korkuya bağlı düşme ve yaralanma gibi sonuçlara yol açıyor.

Toplumun “kamusal alanı güvenle kullanma hakkı”, hayvanların kontrolsüz bırakılması nedeniyle zedeleniyor.

Doğrunun Bükülmesi

“Uyutma barbarlıktır”,
“Toplamak hayvan düşmanlığıdır”,
“Besleme yapmak merhamettir” gibi duygusal ama bilim dışı kavramlarla kanıtlanmış doğru çarpıtılıyor.

Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü (WOAH) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO), saldırgan ve tedavi edilemez hayvanların “acısız uyutulmasını” hayvan refahının bir gereği olarak tanımlar.

Bu yöntemler gelişmiş ülkelerde uygulanan sistem, hem hayvanı hem toplumu koruyor.

Bugün Türkiye’deki Tartışmanın Ana Sorunu:                                                      Gerçeklerle Değil Sloganlarla Yönetiliyor Olması

Sorunun kökeni ne hukukta ne yerel yönetimlerde…
Asıl sorun gerçeğin eğilip bükülmesinde.

• Dünyada olmayan bir sistem bizde yıllardır normalleştirildi.
• Bilimin ve yönetim biliminin dışındaki bir kaos “merhamet” etiketiyle sunuldu.
• Halk sağlığı riskleri (saldırılar, kuduz, zoonotik hastalıklar) görmezden gelindi.

 Çözüm

Türkiye’nin de diğer gelişmiş ülkeler gibi  :

1. Sokakta besleme faaliyetini yasal olarak sonlandırmak
2. Sahipsiz hayvanların toplanmasını hızlandırmak
3. Ulusal ölçekli, sınırlı ama standart barınak sistemi kurmak
4. Sahipli hayvan sorumluluğunu tamamen kayıtlı ve cezai sistemle yönetmek
5. Siyasi ve duygusal manipülasyonlara kapalı, bilim temelli politika uygulamak
6. Hayvanlara eziyet etmemek, merhametli davranmak

Doğruyu bükmeden...

Türkiye, duygusal sloganlarla oyalanmayı bırakıp, dünyanın uyguladığı bilimsel sistemi hayata geçirmelidir. Sorunları ertelemek hem insan hem de hayvan için daha büyük ve yeni sorunlar üretecektir.

Kaynakça :

[1] RSPCA Avrupa Sokak Hayvanları Yönetimi Raporu, “Stray Animal Control Practices (Europe)”
[2] ESDaw, “The Management of Strays — in Europe”
[3] Besleme yasağı & çevresel etkiler, The Portugal News
[4] WHO & WOAH Rabies / Animal Welfare Guidelines
[5] Almanya — Hayvan Terk Yasası, Ceza: 25.000 € + hapis
[6] İngiltere Mikroçip Kanunu, The Microchipping of Cats and Dogs Regulations, 2023
[7] Türkiye sağlık riski araştırması: “Stray Dogs in Türkiye: A Health Needs Assessment” (Dergipark)

Muzaffer Şafak / Haber7