Sevdikleriniz ile beraber yaptığınız bir Pazar kahvaltısının yerini pek az şey tutabilir. Açık büfe ya da serpme kahvaltı görgüsüzlüklerini söylemiyorum. Ailecek bir masa etrafına dizilip veya bir dostla karşı karşıya oturup yenilen birkaç lokma, içilen iki bardak çaydan söz ediyorum. 

Duygulu milletiz vesselam… Nasıl sevmeyelim?

Sebebi çoktur.

Ama en önemlisi, göçmeniz. “Ayrı düşmek” ne demek en iyi biz biliriz.

Balkanlar’dan, Kafkasya’dan, Hicaz’dan, Mısır’dan, Girit’ten sökülüp gelmişiz. Et kemikten ayrılır gibi… İki yüz yılın acısı ile doluyuz. 

Bu en son ve en acı göçümüzdür ama, vatandan kopup gitme öykümüz çok daha eskidir.

En az bin beş yüz yıldır göç halindeyiz. Ya kendi davamız için, yahut kaybettiğimizden ötürü yeri yurdu bırakıp yollara düşmüşüz. 

Bunca terk etme, bunca terk edilme travmasının bir ilacı olması gerekir değil mi?

O ilaç kültürde gizlidir. Kültür dediğimiz de bir yanı ile günlük yaşamdan başka bir şey değildir.

Orta Asya’dan göç yollarına düşen atalarımızın lügatinde “pazar tatili” yoktu şüphesiz. Bu, şimdiki modern düzenimize ait bir kavram.

Ama tatil gününde yahut serbest zamanda dostlar ile aynı sofraya oturmak binlerce yıldır yaşayan bir geleneğimiz. O sofradakiler arasında da bizim için değişmeyen şeyler var…

Misal, zeytin. Aşağı yukarı bin yıldır bizimle. Akdeniz’e ulaştığımız günden beri.

Ondan daha eski olan ise peynir. Bugün de soframızda mutlaka aradığımız üç beş kalemden biri.

Dedem Korkut şöyle diyor:

“Karanku ahşam olanda kaygulu çoban
Kar ile yağmur yağanda çakmaklu çoban
Südi peyniri bol kaymaklu çoban”

Kaşgarlı Mahmut’un 1074 tarihli Divanı Lügati’t Türk’ünde taze peynir anlamında “udma” ve “udhıtma” sözü geçiyor. Uyutma, maya ile katılaştırma anlamına geliyor. 

Büyük kültür tarihçimiz Bahaeddin Ögel, Türklerin peynire uyutmanın yanı sıra bışlak, ağrımşık, akerimşik dediğini de yazar. 

Türk’ün ak renkli besini, sütün uyutulması ile elde edilir. Peynir sözcüğü ise yüksek ihtimal ile Farsçadan alınmıştır.

Azerbaycanlı şair Molla Nasreddin şöyle beyit düşmüş:

“Türk milleti kani, hemi de derde düzendir

Bestir ona bir parça çörek, bir tike pendir”

Bir parça peynir ekmekle yetinebilen, bununla mutlu olabilen bir milletiz. Yüzlerce ekmeğimizin, peynirimizin olduğu vakidir.

Geçen yazıda bir şekilde Mareşal De Gaulle’den söz etmiştim. Son Fransız cumhuriyetinin kurucusu De Gaulle’ün, iş başına geçtikten sonra “246 çeşit peyniri olan bir ülkenin nasıl yönetilmesini umuyorsunuz?” dediği söylenir.

Fransızlar için bunca peynir çeşitliliği bir çekişmenin işaretidir. Bizdeki peynir çeşitleri 35 ana tür olmak üzere 150 civarındadır. Ama hepsi soframıza dostluğun, birliğin, kardeşliğin bir simgesi olarak gelir. 

Sadece çok sevdiğimiz Ezine beyaz peyniri veya Erzincan tulumu değil; Yusufeli Tekne peynirinden Seferihisar Armola peynirine, Ayvalık kelle sepetinden Bitlis küpüne kadar sadece “yerinden” alabileceğiniz yüzlercesi…

Bir pazar sabahı çoluk çocuğunuzla, sevdiğiniz insanlarla beraber yediğiniz memleketin helal tatlarıdır hepsi… 

‘Vatan vatan’ dediğimiz, biraz da böyle şeylerdir işte.

Gaffar Yakınca / Haber7