“Milyonerler bahçesinde Borç krizi”

Nede olsa global kriz diyoruz. Her ülkeyi vurmaktan çekinmiyor. Şimdi sırada Ortadoğu ülkelerimi var düşüncesi sardı piyasaları. Peki bu global ekonomi için neden önemli idi ve neden Dubai haberi bu kadar çalkantı yarattı?

Dubai , Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) bağlı bulunan 7 emirlikten sadece biri olmasına karşın yatırımları devlet yükümlülüğüne geçmiş olan, bilhassa gayrimenkul yatırımları ile dünyanın dikkatini çekmiş bir ülkedir.

2008 de Lehmanın batışı global krizin patlak vermesi ile yabancı yatırımların ülkeden ayrılmaya başlaması ve var olan yatırımların devlet desteği ile devam etmesi ülkenin finans kaynakalarının devletleştirilmesi anlamına geldiği biliniyor.

27 kasımda yine hükümete bağlı olupta özerk bir şirket statüsünde olan Dubai World’e bağlı gayrimenkul firması Nakheel, İslami bonolarındaki gelecek ay yapılacak olan geri ödemelerin ertelenmesi talebinin ardından piyasalarda çok sert bir çalkantı yaşandı.

ABD ve Avrupa Borsalarında ciddi kayıplar gözlemlenirken, altın fiyatlarında 60$ lık bir oynayış kaydedildi. BAE Merkez Bankasının sorunun içeriği hakkında yaptığı açıklamalar ile piyasalarda yapılan satışların geri alınışını izledik.

Piyasalar tarafından bu kadar konuşulmasının ana nedeni ise Birleşik Arap Emirliklerinin toplam borcunun 80 milyar dolar olması sözkonusu Dubai Wold’un bu borcun yarısı kadarı olan kısmına (36 milyar dolar) sahip olması yatıyor.

Peki, bu durumun ilerlemesi halinde neler yaşanabileceği hakkında diğer ülkelerin verdiği açıklamalar nelerdi ve global piyasa bundan daha fazla nasıl etkilenebilir?

Bilindiği üzere Dubai emirliği gayri menkul ve turizm açısından önemli bir konuma sahip. Bununla beraber dünyadaki sayılı altın borsalarından biride bu ülkede bulunmakta ve yapılan yatırımların çoğu devlet garantisi altında devam ediyor.

Borçlanmalar da bu etki ile direkt devlet sorumluluğuna girmiş oluyor. Bu durumda bu ülkeye borç veren batılı bankalar için iyi bir haber değil. Söz konusu bankaların borç vermeyi kesmesi halinde Ortadoğu ülkerinide ilgilendiren bir risk unsuru oluyor.

Bu durum ortaya çıktığı günün sonunda yapılan hızlı açaıklama ile piyasalarda bir toparlanma yaşandı. Ağırlıklı olarak Dubai deki sorunu fırsat olarak değerlendirilmesi şeklinde söylenen sözler gerek ülkelerin borsa endekslerinde gerekse parite ve emtia fiyat hareketlerinde ciddi bir dalgalanma yaşattı.

Haberin gelmesi ile Avrupa borsaları %3 lük düşüş yaşadı, buna istinaden altının ons fiyatında 60$ lık ciddi bir gerileme görülüp piyasa kapanmadan toparlanma görüldü.

Yaşanaların şiddetine bakılınca piyalarda bir sebeb arayışı olduğunu görebilmekteyiz. BAE Merkez bankasından sonra krizin ortaya çıkardığı Çin'nin “yabancı yatırımlarını çeşitlendirmek için petrol ve altın varlıklarını ele geçirme fırsatı vereceği” yönündeki açıklamaları ile IMF in bölge ülkelerinin kredi notunu etkileyecek bir durumun olmadığı Merkez Bankasının yeterli müdahalede bulunduğunu olumlu karşıladıklarını belirtmesi etkili oldu.

Fakat piyasalarda Bir şey kesin olarak ortada yakın zamanda Bearn Stern ve Lehman'nın durumlarında da müdahaleler gelmişti ama sonuç ortada artık bu 100 yıllık finans şirketleri ortada yok.

Mevzuda gayrimenkul yatırımları olması riski daha da çoğaltıyor. Bununla beraber Orta doğunun finansman kaynağının enerji üzerinden olduğunu düşünürsek olatın ciddiyetide o kadar artabilecek özelliğe sahip.

Şuanki petrol fiyatlarının 76$/varil olması enerjiye ihtiyacı olup yeterli finans sağlayacak ülkelerin fiyatları ucuzlatarak petrol alımı yapmak istemesine neden oluşturabilir. Finans sektöründe en etkili isimlerden biri olmasına karşın diğer ülkelerin içe kapanık yapıda bir ekonomi sistemi olması da durumu kurtarmak için etkili bir silah.

Ülkemizde de çok sık duyduğumuz bir isim olan Dubai Şeyhi Makdum’un paraları batı bankalarında. ABD ve İngiltere’de önde gelen otel zincirlerinin, zincir mağazaların, spor tesislerinin hisse senetlerine bağlanmış durumda.

Ödeme güçlüğü içinde olan Dubai Şeyhi değil, Dubai’deki balon yatırımları gerçekleştiren Dubai World isimli şirket. Bu yatırımların finansmanını, yabancı bankalar ve yatırım şirketleri “kredi” şeklinde yapıyor.

Yapılan yatırımlarında 1990 lardan (Irak'tan geri alınması ile) başlandığını farzedersek ne kadar yüksek miktarlarda olduğunu ve bunun batmaması için her şeyin yapılacağının belirtilmesi normal bir açıklama olarak karşımıza çıkıyor. Körfez ülkelerindeki yatırımlar battığında, batan Körfez sermayesi değil.

Batan o yatırımlara para bağlayan yabancı bankaların ve yatırım şirketlerinin kredileri. İşte bu durumda piyasalarda çalkantının başlıca nedeni oluyor. Yeterli finansman sağlanamaması halinde gerekli olan kaynağı tutulan kıymetli maden stoklarından sağlanabileceği düşüncesi fiyatlarda ciddi realizasyon yaşatabilir.

Ülkemizde ise etkisini ilk olarak İMKB endeksinde ve dolar fiyatlarında gösterdi. Bu olay öncesinde komşumuz olan Yunanistan da da benzer bir durumun yaşanması aynı etkiyi kısa vadeli olarak yansıtmıştı.

Ürkek konumdaki ekonomilerde ani fiyatlanmalar çok sık rastlanır. Buradaki durumda piyasalarda ki ani ürkme gibi görünsede ana nedenlerin başında sıcak para girişinin olduğu bir bölgede bu tarz bir kredi krizinde ciddi para çıkışı yapabilmek için yoğun miktarda dolar alımı yapılmasından kaynaklandığı söylenebilir.

Hatırlanacağı gibi ülkemizede yatırım yapam batan bankaların yatırımlarını çekmek amacı ile dolar alımına geçip iki ay içerisinde 28 milyar $ lık bir çıkışın yaşandığını duymuştuk.

Aynı durumun arap ülkelerinde olduğunu bilhassa katılım bankalarında yaşanabileceği düşünülürse “ki ülkemize 2006 den beri ciddi yatırım yapanların başında bu bankalar vardı” ülkemizin düşecebileceği kötü durumun körfez ülkelerindeki balon olarak tabir edilen bu yatırılardan kaynaklanabileceğini söyleyebiliriz. İlk etki dolar cephesinde görüldü ve yaşanan fiyatlanma ile 2009 beklenti fiyatı olan 1,6000 lı seviyeler hala kendini korumaktadır.

Deniz LENGER
TeleTRADE Türkiye Danışmanı