Dolar hafta başında, yeniden 1,85 TL seviyelerine çıktı. Herkes Merkez Bankası (MB)’nın ne yapacağını merakla bekliyor. Müdahale beklentisi kısa süreli bir durgunluğa da yol açmış durumda.

Yaklaşık iki aydır MB’nın anlık müdahaleleri de düşünüldüğünde bir güvensizlik havası da ister istemez hakim olmaya başladı. Geçen hafta her gün 50 milyon dolar satan MB bu hafta şimdilik sessizliğini koruyor.

Doların yükselişinin temel nedeni en basit anlatımı ile ülkeden çıkan paradan ziyade, ülkeye giren paranın miktarında çok ciddi azalma olmasıdır. Yüksek döviz kuruna rağmen cari açığı bir türlü düşüremiyoruz. Kolay değil tabi, yıllarca düşük kur yüksek faiz politikası ile ithalat cenneti halinde gelen ülkemizin üretim yapısı değişti.Dış ticaretimizin büyük bölümünü oluşturan Avrupa’nın bugünkü durumu Pazar sorunu yaşamamıza ve ihracatımızı ciddi anlamda azaltmamıza sebep oldu.

Bu durumda yeni pazarlar bulmamız ve üretim yapımızı buna göre şekillendirmemiz gerekiyor.

Doların fiyatının artması özel sektörün borç yapısını ciddi şekilde etkiliyor. Rakamlara bakacak olursak; MB verilerine göre, özel sektörün yurtdışından sağladığı kredilerin eylül ayı sonunda 149 milyar dolara ulaştığını görüyoruz. BDDK’nın açıklamalarına göre ise bankalarımızın yurtiçinde kullandırdıkları toplam 661 milyar TL kredilerinin 194 milyar TL’lik bölümü yabancı para cinsi kredi. Bu da özel sektörün yurtiçindeki bankalara da 105 milyar dolar dolayında borcu olduğu anlamına geliyor. İki kaynaktan sağlanan döviz kredilerini topladığımızda 256 milyar dolar eder. Bu krediler dolar fiyatı 1.50 TL’lerde dolanırken kullanıldı ve harcandı. Şimdi dolar 1.85 TL’nin üzerinde. MB’nın açıklamalarına göre, özel sektörün yurtdışından kullandığı kredilerin 123 milyar doları uzun, 26 milyar doları kısa vadeli kredi. Toplam 149 milyar dolarlık dış kredinin 55 milyar doları bankalar tarafından kullanılan krediler. Gelinen nokta itibari ile bankaların yeniden borçlandıklarını ya da vadelerini uzattıklarını görebiliyoruz. Bu durumun devam etmesi ciddi sıkıntılara yol açabilir.

Bir diğer sıkıntı da şu: özel sektörün yurtdışındaki yabancı bankarlara borçları 40 milyar dolar civarında. Yurtdışındaki Türk Bankalarından kullandıkları kredilerin toplamı 24 milyar dolar. Döviz fiyatındaki artış devam ederse özel sektör borcunu ödemekte zorlanacaktır.

Özel sektörün alacaklısı olan bankalar da bu durumdan etkilenecek ve bankacılık sisteminin dengesi bozulacaktır. 

Murat Cemberci - Haber 7
Muratcemberci@unkar.com