Türkiye, enerjinin ötesine taşan yeni bir stratejik dönüşümün eşiğinde. Özellikle endüstri, teknoloji ve savunma sektörlerinde giderek kritik hale gelen nadir toprak elementleri (NTE) alanında, ülkemiz çok önemli bir potansiyeli gündeme taşıdı. Merkezi Anadolu’da, Eskişehir’in Beylikova ilçesi (bazı kaynaklarda “Kızılcaören / Beylikova-Sivrihisar bölgesi” olarak da geçiyor) olarak işaret edilen saha, hem hacim hem de jeolojik yapı açısından dikkat çekici bir rezerv vaadi sunuyor.

Rezervin Büyüklüğü ve Yapısı

Resmî açıklamalara göre, tespit edilen yaklaşık 694 milyon tonluk kaynak, bu alandaki yaygın açıklamalara göre dünya çapında ilk sırayı Çin’in Bayan Obo sahasından sonra alıyor. Bu rezervin içerisinde, 17 nadir toprak elementinden saha içindeki çalışmalar neticesinde bu elementlerden yaklaşık 10 tanesinin üretilebilir formda bulunduğu ifade ediliyor. 

Jeolojik olarak saha, volkanik ve karbonatit kayaçları içinde yer alıyor ve barit-florit gibi yan minerallerle birlikte nadir toprak elementleri mineralizasyonu gösteriyor. Örneğin Kızılcaören yatağında barit-florit-nadirelement-toryum (F–Ba–REE–Th) tipi bir mineral zonlaması gözlemlenmiş durumda.

Küresel Kontekst ve Stratejik Önem

Nadir toprak elementleri, elektrikli araçlardan rüzgâr türbinlerine, kalıcı mıknatıslardan savunma sanayiine, havacılıktan nükleer teknolojiye kadar geniş bir kullanım alanına sahip. Bu nedenle, bu hammaddeler yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda jeopolitik açıdan da büyük öneme sahip. Çin hâlâ global nadir toprak elementleri üretimi ve işleme altyapısında baskın durumda; bazı kaynaklara göre dünya üretiminin ve işleme kapasitesinin %70-90’ına kadar kısmı bu ülkenin kontrolünde. Türkiye’nin bu alandaki hamlesi, tedarik zincirinde alternatif bir aktör olma yönünde anlam kazanıyor.

Çevresel ve Ekonomik Boyutlar

Bu çapta bir maden projesi, ekonomik kazanç kadar çevresel sorumluluk da gerektiriyor. Söz konusu sahada madencilik faaliyetlerinin doğal yaşama, su kaynaklarına ve yerel ekosisteme etkisi yönünden hassas davranılması bekleniyor. Türkiye bağlamında “önce insan, sonra çevre, ardından katma değerli madencilik” yaklaşımı vurgulanıyor. Ayrıca, çıkacak minerallerin sadece hammadde olarak ihraç edilmesi değil, işlenmiş ürün haline getirilip küresel pazarda rekabet edebilir hale gelmesi hedefleniyor. Bu da ekonomi açısından yüksek katma değer, istihdam ve teknoloji kazanımı anlamına geliyor.

Türkiye için Ne Anlama Geliyor?

Türkiye, bu projeyle birlikte sadece maden çıkaran bir ülke konumundan çıkarak, kaynağı işleyen, dönüştüren ve global değer zincirine entegre olan bir aktör olma yönünde adım atıyor. Bu durum; enerji stratejilerinden savunma sanayisine, otomotivden yenilenebilir enerji teknolojilerine kadar geniş bir alanda etkili olabilecek bir altyapı değişimi anlamına geliyor.

Ayrıca, bu sahadaki potansiyel başarı, Türkiye’nin hem yerli sanayi ham maddesi ihtiyacını karşılama hem de küresel tedarik zincirindeki konumunu güçlendirme noktasında fırsat sunuyor. Ancak bu fırsat, planlı ve teknolojik olarak altyapı işi tamamlanmış bir üretim kavşağına dönüşürse değer kazanacak.

Enerji Stratejileri Uzmanı
Emrah ÖZGÜL