Sakin ve uzun vadeli düşünmek lazım! Türkiye Sermaye Piyasasının üzerine oynanan en basit oyunların bile nasıl sonuçlar doğurduğunu hep beraber izledik...

Çok dalgalı ve darbeli bir hafta geride bıraktık. Birçok yatırımcı battı, birçok yatırımcı servetlerini eritti.

“Bu süreçte buraya nasıl geldik?  Ne oldu?” diye tartışmaya gerek yok.

Dünyadaki facia niteliğindeki gelişmeler bugünlere gelmemize sebep oldu. Burada asıl hassas nokta Türkiye de yaşananlar hak edilmiş bir şey miydi? Bunlara açıklık getirmemiz gerekiyor.

Açığa satış engellendi diye Avrupa düğün bayram yapıyor. Aslında açığa satış olmazsa destek ve dirençlerin anlamı kalmaz. Çünkü kurallarına göre yapılan açığa satışlar birkaç kademe yada destek seviyelerinde alıcı oluşturur ilgili enstrümanlarda. Bu sayede satıcı da gelse alıcı olur. Neyse ama asıl açığa diye yapılan kural dışı satışlar var. Kademeye vermek, up tick kuralı (cari alıcının bir üstünde satış yapmak)diye bir kuralı ihlal etmek, organize satış yapmak gibi daha sofistikle gelişmeleri buna katmıyoruz.

Dünyada yaşanan sorunları görünce yukarıda kalan ama bir o kadar da cari açık, PPK kararları, faiz indirimi gibi olgulardan hassaslaşan Türkiye para ve sermaye piyasasını çok iyi manipüle etme imkanı yakaladı bazı odaklar.

Özellikle gün içi piyasada kimlerin ne yaptığını göremeyen piyasa oyuncuları bu durumda devamlı tuzağa düştü.

Yöntemlerini  tahminen çözdüğümüz bu olayları kısaca anlatmaya çalışırsak; Türkiye de oyun şöyle kurulmuş olabilir:

VOB da IMKB30 kontratında yüklü açığa satışlar yaptılar. Hem de ana sermayenin 10 katı kadar yapabiliyorlar, sonrada IMKB de hassaslaşan piyasaya yön veren banka kâğıtlarının tabana kadar düşürmeye çabaladılar. Hem de ödünç alma ihtiyacı hissetmeden up tick kuralını sayısızca ihlal ederek!

Bu sayede hisseler taban oldu ve endeks hızlıca düştü. 3-4 günde % 20yi aşan bir düşüş den bahsediyorum.  Bu işten ne kadar para kazandılar veya kazandılar mı onu sorgulamak benim görevim değil ama düzenleyici kurumlar bunu inceleyecektir sanırım.

Sakın yerli günlük oyuncun gün içi işlemine göz dikmesinler, bu şekilde göz de boyamasınlar. Asıl tezgâh arka planda opsiyonlarla yapılan ödünç takaslarında ve açığa satışlarda, VOB da yapılan büyük ölçekli açığa satışları desteklemek için IMKB hisse senetleri piyasasında yapılan verişlerde.

 Aynı müşteriler (fonlar, kurumsal müşteriler, Hedge fonlar,) hem VOB da açık yapıp sonrada gidip IMKB de hisse satıyor mu? Oraya bakmak lazım!

Herhalde uzmanlarımızın bunu akıl ederler.

Zaten sırf kanaat okuyan denetim uzmanlarımızla karşılaşmıştım, kanaat okuyarak bunları zaten şıp diye çözerler ama bir ton yetkisi olan bu kıymetli arkadaşlarımızdan bu kaçmaması gerek.

Manipülasyonun en babasını yaptılar 3-4 gün ülke ve yönetim olarak biz izledik...

Neyse ki  düzenleyici kurullar ve yetkili organlar bir önlem açıkladılar 09/08 günü sabah. Dikkat edin ondan sonra dalgalanma olsa da kan kaybı durdu. Fiyatlar genel seviyesi düşmedi. Gerçek dinamikleri içinde hareket ettiler.

Bu arada ne oldu?

Bu arada yerli tasarruf sahipleri, Ülkemizde ki Yönetici önderlerimize inanıp hisse alanlar, (döviz borçlananları ayrıca değerlendirmek gerek), yerli büyük yatırımcıları hepsi ama hepsi zarar ettiler. Özellikle kredili işlem yapanlar çok ciddi zarar ettiler. Bir büyük borsa yatırımcısı yerli ve Milli başkentli 200 Milyon TL kaybetti dediler. Toplam hisse senedi piyasasında yerli kredili satışlar 1,4 Milyar TL olduğu iddia ediliyor. Bu satışların neredeyse % 100 zorunlu satıştı. Bu da şu demek bu kadar mal taşına yerli yatırımcı anaparasını ciddi oranda kaybettiği için bu hisseleri satmak zorunda kaldı. Bu şekilde 700 Milyon TL daha pozisyon olduğu söyleniyor. Bence daha fazladır.

Şimdi birkaç kürsel çeteci veya fırsatçı piyasayı voli vurmak için manipüle ederken olan yerli yatımcılara oldu hemen, hemen hepsi margin call dedikleri kredili marjların bozulmasından dolayı zorunlu satışlara maruz kaldı.  Ve ciddi zararlar oldu.

Ayrıca piyasanın bu kabus gibi çöküşünden korkup en diplere öz tasarruflarını satanlarda çabası. Oyun büyüktü ve herkesi salladı.

IMKB ve diğer piyasalar şimdi kendine yeni bir denge noktası bulacak ve orada toparlanmaya çalışacak. Elbette dünya karışık, ekonomik büyüme beklenmiyor.

Dünyada birçok ülke küçülecek, bunu önlemek için de bol bol para basılacak. Para basılması enflasyonist bir süreç oluşturacak.

Faizlerin düşük olduğu sıkı para politikasının olmadığı-terk edilmek zorunda kalındığı bir dünya düşünün.

Bu ortamda gelişmekte olan ülkeler ve ciddi sorun yaşamayan ülkeler büyümelerini enflasyonist ortamda devam edecektir. Hatta daha hızlı devam ettirecektir. Bu ortamda paralar pul olurken enflasyon nerede yaşanacak onu düşünmek gerekir. Altın gibi yegane ve kıt değerli unsurlar paralar karşısında devamlı değer kazanmaya devam edebilir. Bu dönemde tarım ve temel ihtiyaç maddeleri her şeye karşı değer kazanacaktır.

5-10 yıl bu süreç devam edebilir. Bu ortamda uygun piyasalara hitap eden firmalar büyüyecektir. Süreç çalıştıkça firmalar büyüyecek, karlar artacak ama bu sefer dolar bazında değil, Euro bazında değil, Yen bazında değil Altın gibi tarım ürünleri gibi başka baz ürünler ve değerler bazında karşılaştırma yapacağız. Yeni benchmark- referans noktalarımız olacak.

Kısaca Şirket sahibi olmak, ticaret yapmak, katma değer sağlamak, üretim yapmak, tarım ve hayvancılık ile uğraşmak ayrıcalık olmaya devam edecektir. Faizler gitgide sıfır noktasına kadar yaklaşacağından faize dayalı sistem kendi kendini kapatacaktır. Kar odaklı ve döngüsü hızlı faaliyetler ön plana çıkacaktır. Daha önemli olacaktır.

Ekonomi içinde yer alan bireylerin bunları düşünerek uzun vadeli planlamalarını yapmalarını öneririm.

Olumsuzluğa yer yok, yatırımcılara çok kısa vadeli düşünmemelerini öneririm.

Borsalarda hisse fiyatları temettü verimleri karşılaştıramayacak kadar düşük hisseler oluşmaya başladı. Bunları kaçırmamanızı öğüt ediyor, uzun vadeli yatırım yapmanızı öneriyorum. Döviz kurunda kısa vadeli dalgalanmaların kararlarınızı etkilememesini öneriyorum. Hassaslaşan ortamda bu değer kaybedişler normaldir.  İşler yoluna girince yine sakin bir TL izlemeye devam edeceğiz.

Altın gevşeme eğilimine girdi kısa vade de düzeltme yapabilir. Destek seviyesi neresi olacak? Onu anlamak ve uzun vadeli hedefleri yeniden gözden geçirmekte fayda var. 2-3 yıllık perspektifte Altın cazibesini korumaya devam edebilir.

Faruk Bakaç – Haber 7
farukbkc@gmail.com