Vekil sayısında artış nasıl olacak? İşte formülü

GİRİŞ15.05.2009 15:20
GÜNCELLEME15.05.2009 15:20

Yazının en başında söyleyeyim

TBMM’deki 550 vekilin sayısında kesinlikle bir artış olmayacak. Ama yazıda bahsettiğimiz teklif eğer yasalaşırsa TBMM’deki temsil edilen il’lerden çıkan vekil sayısı yeniden düzenlenmiş olacak

Yani değişim 550’de değil, 550 içindeki il temsillerinde yaşanacak

***

Geçtiğimiz hafta TBMM Anayasa komisyonunda bir teklif görüşüldü.

Anayasa değişikliğinin gündemde olduğu bir dönemde pek dikkat çekmeyen bu teklif, Türkiye’deki parlamenter demokrasinin temsiliyet esasında ne büyük bir zorluğa gidildiğinin fotoğrafı gibiydi.

Yine geçtiğimiz hafta ajanslardan düşen önemli bir haber daha vardı. O haberde, YSK’nın 2007 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre illerin çıkaracağı milletvekili sayısını yeniden belirlediği açıklanmıştı ve; Yeni dağılıma göre 24 ilin çıkaracağı milletvekili sayısı azalıyor, 11 ilin çıkaracağı milletvekili sayısı ise artıyor, 56 ilin çıkaracağı milletvekili sayısında ise herhangi bir değişiklik olmadığı bildiriliyordu.

Yani yeni duruma göre yapılacak ilk genel seçimlerde İstanbul’un çıkaracağı milletvekili sayısı 70’ten 85’e, Ankara’nın 29’dan 31’e ve İzmir’in 24’ten 26’ya yükselmiş oluyordu. 10 il’in göç ve benzeri nedenlerle nüfuslarındaki azalmaya bağlı olarak çıkardığı milletvekili sayısı ise, 2’den 1’e düştü. Bu iller; Ardahan, Artvin, Bartın, Bayburt, Bilecik, Gümüşhane, Iğdır, Kilis, Tunceli ve Yalova oldu.

***

Anayasa komisyonunda görüşülen teklifle bu haber arasındaki bağ açık. Teklif “sayısı bir’e düşen il’ller”deki bu durumun temsiliyet sisteminde açacağı sıkıntıları masaya yatırıyor.

Doğal olarak teklif sahibi de sayısı bire düşen illerimizden olan Bayburt Milletvekillerine ait.

Bayburt’un TBMM’de 2 sandalyesi bulunuyor. Bu dönemde ikiside Ak Partili. Birisi eski bakanlardan Ülkü Güney, diğeriyse Fetani Battal. Teklif sahibi görünen Fetani Battal’la görüştüm.

Battal, söze komisyondaki teklifin kamuoyuna aktarılış biçiminden duyduğu üzüntüyü anlatarak başladı. Çünkü bu teklif “Milletvekili sayısı artacak” başlığıyla hemde Anadolu ajansından servis edilmişti. “Hayır, dedi sayının artırılması teklifi değil amacımız. Çok net, Büyükşehirlere göç dolayısıyla Anadolu’nun bazı vilayetlerinde nüfus azalıyor. Ve mevcut milletvekili sayısını belirleme sistemi değiştirilmez, böyle devam ederse yeni seçimde 10 il’den, bir sonraki seçimlerde de 15 il’in TBMM’deki temsil edilen sayısında düşüş olacak”

***

Peki mevcut sistemde Vekil sayısı nasıl belirleniyor?

Çünkü “adrese dayalı nüfus sistemine” geçildiğine göre her seçim döneminde gerçekten Anadolu’daki bazı vilayetlerin temsil sayılarında düşüş yaşanacak. Buna karşın avantajlı duruma yükselen illerimiz Büyükşehirlerimiz olacak.

Sorunun asıl kaynağı 1995 yılında çıkartılan 2839 sayılı milletvekili seçim kanununun 4. maddesinin 3. fıkrası.

Bu yasaya göre bugünkü vekil sayısının formülü de şöyle;

Önce her ile bir milletvekili veriliyor;. 550 81(vilayet) :469

Daha sonra Türkiye nüfusu kalan milletvekili sayısına bölünüyor: 71.518.100: 469=152.488

Ardından her ilin nüfusu 152.488’e bölünüyor. Çıkan sayı +1= ilin çıkaracağı milletvekili sayısını oluşturuyor.

Örneğin: Adana’nın nüfusu 2.026.319: 152488 = 13 mv.

13*152488 = 1982344 milletvekili dağılımına esas nüfus

2.026.319 1982344 = 43975 artık nüfus farkı.

Tüm illerde çıkıyor. Daha sonra artık nüfuslar büyükten küçüğe diziliyor. Artık milletvekilleri, artık nüfusa göre dağıtılıyor.

Sistem aynen böyle işliyor. Ve bu sistem Türkiye’deki göç hareketliliğinden dolayı TBMM’deki temsiliyet eşitliğine artık gölge düşürüyor.

Kanun teklifinin özü de şudur. Ülkemizin göç veren ama birçok sorunlu illerinin milletvekili sayısı azalacak, göç alan illerimizin milletvekili sayısı artacaktır. Sonuçta temsilde matematiksel bir adalet olacak ama sorunlara yönelik temsilde ve farklı düşüncelerin dile getirilmesine yönelik bir adalet ortaya çıkmayacaktır.

İşte bu nedenle Anayasa komisyonunda alt komisyona havale edilen ( alt komisyonluk konular soğutmaya alınmış demek olsa da) bu sorunu çözmeyi amaçlıyor.

Yani çare olarak önerilen teklif, her ilin en az iki milletvekili ile temsili temel ilkesine oturtuluyor.

***

Peki bu değişiklik olmazsa ne olur?

Öncelikle şunun altını çizmemiz gerekiyor. Türkiye’deki parlamenter sistem bir çok açıdan eleştiri alıyor. Bu eleştirilen en başında da “temsil” geliyor. Yüzde 10 barajı gibi kısıtlamalar halkın TBMM’deki temsilini sıkıntıya sokuyor. Bu düzenleme yapılmazsa il adını verdiğimiz Anadolu’daki bir ç.ok yer resmen büyükşehirdeki ilçelerden bile az temsil edilmiş olacak. Bunun temsil eşitliğine e sistemde açacağı yarayı zaten anlattık

O halde Anayasa komisyonu konuyu “alt komisyon” yerine üst komisyonda bir an evvel gündemde tutmalı ve kamuoyuna doğru bir anlatımla ne yapılmak istenildiği açıklanmalıdır. Aksi halde bu teklif Vekil sayısının artırılması gibi algılanacaktır ki, halen 550 vekille temsil edilen parlamentomuzda bu sayının bile çok olduğu her zaman gündeme gelmektedir.

Fatih Bayhan Haber 7
bayhanfatih@mynet.com

Yorumlar2

erkan demirci 16 yıl önce Şikayet Et

herkezin oyu eşittir. çok saçma bir uygulama, hani demokrasi diyorduk. niye bayburttaki 40 bin kişi bir milletvekili seçebilirken istanbulda bu oran 100 bin olsun. bu nsistem kalmalı. herkezin oyu eşit olmaslı.

Beğen Cevapla
umut şimşek 16 yıl önce Şikayet Et

Çok ta önemli değil. Benim anlamadığım alenen İllerinden bakan çıkanlar anlaşılmadık bir sevince bürünüyorlar.Benim ilimden bakan çıkmasıyla Benim buna sevinmemin demokrasi ile uzaktan yakından alakası var mı onu anlamış değilim.Hani devlet her yönetime eşit mesafeli oluyodu...Bu da temsil de aynı benim için.Farkı yok.Alaka kurabilen varsa söylesin...

Beğen Cevapla