Ramazan ayına hayırlısıyla giriyoruz. Sokağa, camiye, esnafa, medyaya yansıyan ciddi hazırlıklar var. Toplumu başka bir katmana taşıdığı için Ramazan’ın sokağın her yanına projeksiyon tutan bir mevsim olduğunu görüyoruz.

Son yıllarda kurulan Çadırların, Ramazan’a has şenlik ve gösterilerin artmasıyla yeni bir renk ve heyecanın Ramazan’ı daha özel kıldığını kabul etmeliyiz.

İstanbul’da Belediyelerin büyük çoğunluğunca başlatılan şenlik ve gösteriler bugün Anadolu’da birçok Belediye’ye yansıdı. Bu renkler arasında konu başlığına taşıdığımız davul’da var.

Son on beş yıla kadar davul ve Ramazan ikilisi kontrolsüz bir şekilde varlığını sürdüren, her ilde davulcuların kendi imkânlarıyla yürüttükleri “sahura kaldırma” hizmetinin özellikle 1994’den sonra bir sisteme bağlanmaya çalışıldığını biliyoruz. Bunun öncülüğünü de o zamanki Refah Partili Belediyeler yapmıştı…

Davulcular sınavla kayda alınmış, çalacakları ritm ve maniler konusunda da eğitime tabi tutulmuşlardı.

Belediyelerimizin Ramazan’da davul uygulamasını bir nostalji unsuru olarak gördüklerinden şüphemiz yok. Nitekim halen bir çok il’de devam eden sahurda davul çalınması teknolojik gelişmişliğe rağmen farklı bir renk olarak varlığını sürdürüyor.

***

Peki, Ramazan’da davul çalınmasa ne olur?
Tabii ki hiçbir şey olmaz…

Davul, dini bir gereklilik değil, zaten amacı insanları sahura kaldırmak. Artık teknolojik gelişmelerin neredeyse zirvede olduğu günümüzde insanlar cep telefonlarından tutunda, kurulu saate kadar bir yığın “uyandırma” aygıtıyla beraber yaşıyor.
Oruca kalkacak olan saatini kurar, sahura kalkar…

Bu yüzden yine İstanbul’da, Ankara’da bazı ilçe belediyeleriyle (özellikle Çankaya belediyesi) ve Adana Büyükşehir belediyesi Ramazan’da davul uygulamasına izin vermeyeceklerini açıkladı.

 Belediyelerin gerekçeleri de davul’un artık “sahura kaldırma” işlevinin ortadan kalktığı şeklinde oldu.

Şüphesiz bu kararın dini bir kuralı ihlal gibi bir amacı olmadığı açıktır. Bu yüzden Belediyelere kimsenin kızmaması gerekir. Ama haberlerin altına yazılan yorumları görünce “eyvah” dedim. Çünkü yapılan yorumlara kalsa bu belediye başkanları sanki “büyük günah” işlemiş gibi takdim ediliyor, olay siyasi tercihlere kadar vardırılıyor.
Kimsenin avukatı, sözcüsü değilim.

Lakin toplumun bir kısmının davul gibi bir mesele yüzünden ayrışmasını da doğru görmeyenlerdenim. Belli ki davul ve Ramazan dostluğuna dair tarihsel bilgilerimiz de eksik. Ve dahası Davul ve Türkler ikilisinin geçmişine ait bilgilerde…

***

Bu meseleyi biraz “zarf” ve mazruf” gibi görmek gerektiğine inananlardanım. Yahut Hz. Ömer (r) ’in “İnandığınız gibi yaşamıyorsanız, yaşadığınız gibi inanırsınız” sözüne atıf yapanlardan…

Geleneklerini bir süre sonra “dini bir gereklilik” sanıyor toplumumuz. Ve çoğu zaman “maksad” ile “alet” meselesinde tıkanıp kalıyor. Amacın ne olduğu unutuluyor, “vasıta”lar kutsanıyor.

Aynı bakış açısının misvak meselesinde de yaşandığını görüyoruz.

Hz. Peygamber’in (s) Misvak kullanmaktaki amacını unutup, misvak’ı kutsuyoruz. Oysa asıl kutsal öğreti; amaçlanan şey, yani dişlerin temizliği değil midir?

Davul meselesindeki durum daha vahimdir…

Zira Osmanlı döneminde halkı sahura uyandırmak amacıyla kullanılan davul, 2009 şartlarında artık insanları sahura uyandıracak aletler çoğaldı, davula “gerek kalmadı” diye kaldırılınca feryat ediliyor.
Peki desem ki davul İslami bir ritüel midir?
Peki desem ki davul fıkhî bir kural mıdır?
Bu soruların cevaplarının herkesçe malum olduğunu düşünüyorum…
Ama yinede davul’un; ne fıkıhta, ne din’de yeri olmadığını açıkça söyleyeyim.
O halde nedir bu davul sevgimiz?

Onunda tarihsel bir yanı var elbet. Davul, Türklerin eski dinleri olan Şamanlık'ta dinsel törenler sırasında çalınırdı. Şaman din adamları kötü ruhları davul çalarak kovarlardı.

Yani, şaman kültürünün bizdeki kalıntıları arasındadır Davul. Ve ilginç olan şudur ki, davul şaman dininde kullanılan bir ritueldir…

***

O halde bir davul meselesi yüzünden gereksiz bir tartışmaya gerek var mı?

Olduğunu sanmıyorum. Bu yazıdan sonra bana gelecek sorulardan birisi herhalde şu olacak, “Peki davul çalınması dinen günah mıdır?” bu sorunun gereksiz bir soru olduğu açıkça ortada. Halkımız bugün davul, zurna eşliğinde halaylar çekiyor, düğünler yapıyor. Mehter; davul çalıyor, şenlik yapıyor.

O halde; “Davul’a Ramazan’da yer verenler Müslüman, Davul’u yasaklayanlar değil” gibi tehlikeli bir noktaya sakın düşmeyin. Zira meseleyi bazı ulemaya götürürseniz “davul Şamanizmin dinsel bir çalgısıdır, mekruhtur, mekruh da harama yakındır” der, “kimisi de “Bidattır” der, ve “her bidat haramdır” diyerek düğündeki davulunuzdan da olursunuz…

Bırakın, davul çalan çalsın, çalmayan çalmasın…
Maksat oruç tutmaksa, sahura nasıl kalkıldığı önemli mi?

Fatih Bayhan – Haber7
bayhanfatih@mynet.com