Çarşı pazarı yangın yerine çeviren market lobisine “üç harfliler” diyoruz ama beş harflisi, on harflisi her türü var. Üç harfli dediklerimiz daha ziyade kendini “ucuz market” diye konumlandıranlar. Ama iş vatandaşı soymaya gelince birinin ötekinden hiçbir farkı yok.

Geçen yazımızda devlet bunlara dokunmuyor demiştik ya hani, aslında tam olarak öyle değil. Meğer, Ticaret Bakanlığı, fahiş fiyatlar sebebi ile zincir marketlere “ceza yağdırmış.” Hem de ne yağdırmak, bu yılın ilk on ayında tam 9 milyon lira!

Yanlış okumadınız, ufacık fiyat ayarlamaları ile milyarlar kazanan marketlere on ayda dokuz milyon lira ceza kesilmiş… Market sahipleri şu anda yataklarında hüngür hüngür ağlıyor olmalılar, “nasıl yapalım da bu 9 milyonu ödeyelim, hanımın bileziklerini mi satsak acaba” diye kara kara düşünüyor da olabilirler!

9 milyon lira ne anlama geliyor beraber hesaplayalım. 5 bin mağazası olan “orta büyüklükte” bir market zinciri sadece bir kalem malın (örneğin peynirin) kilogram fiyatına fazladan 10 TL koysa, sadece bir günde elde edeceği haksız kazanç 500 bin lira civarında oluyor. Bir ayda yapacağı vurgun 15 milyon, bir yılda 180 milyon TL oluyor. 50 bin mağazası olan zincir marketlerinin tamamını düşündüğünüzde vurgunun boyutları 1,8 milyar TL’ye çıkıyor.

Bu, sadece bir kalemde çaktırmadan atılan %5-10 arası bir “kazığın” sonucu. Yüzlerce kalem üründen ve %300’lere varan fiyat artışlarından söz ediyoruz. 9 milyon TL’lik bir cezanın bu marketlerin canını ne kadar yakabileceğini varın siz düşünün.

Ancak gazeteciler konuyu Ticaret Bakanı’na sorduklarında Sayın Bakan, fahiş fiyat sebebi ile verilen cezalardan değil Rekabet Kurumu’nun marketlere kestiği 2,7 milyar TL’lik cezadan söz etti. Evet gerçekten de Rekabet Kurumu bazı zincir marketlere böyle bir ceza kesti. Ancak bu ceza, fahiş fiyatlama ile değil, marketlerin kendi aralarında kartel kurması ile ilgili.

Fahiş fiyat konusu ise daha başka bir sorun. Marketlerin fiyatları şişirmeleri için kendi aralarında kartel kurmalarına gerek yok ki! Tekrar hatırlatalım: söz ettiğimiz sorun kartelleşme değil, marketlerin tüm kurallara uyarak, en ince taktikleri uygulayarak, deyim yerinde ise “karıncayı incitmeden”, vatandaşı kazıklaması.

Çıplak gerçek şu: Vatandaşı soyan perakende devlerine devlet sadece 9 milyon lira gibi komik bir ceza kesti. Ve böylesi uyduruk cezaların bu adamları durduramayacağı çok açık.

Öte yandan Ticaret Bakanı’nın açıklamasında kullandığı bir tabir, bakanlığın da bu konuda sıkıntılı olduğunu gösteriyor.  Bakan Muş, “marketleri mevzuatın izin verdiği ölçüde denetliyoruz” diyor. Demek ki sadece bürokrasinin etkin çalışması yetmiyor, mevzuatta da bazı değişiklikler yapmak gerekiyor.

Nitekim en sonunda Cumhurbaşkanı Erdoğan da aynı durumu dile getirdi. “Bunlar para cezasından anlamıyor, başka tedbirler alacağız” dedi. Erdoğan’ın açıklamasından sonra insanlarda zincir market terörüne karşı güçlü bir umut belirdi. Ama bir yandan da “İnşallah bu iş de sosyal medya yasası gibi yılan hikayesine dönmez” diyorlar.

Hatırlarsanız sosyal medya terörünü bizzat Erdoğan dile getirmiş, “gerekli tedbirleri almak zorundayız” demişti. Erdoğan’ın açık tavrına ve talimatına rağmen yasa, meclis koridorlarında kaybolmuş, kamuoyu bir yıl boyunca “ha bugün ha yarın” diye oyalanmıştı. En sonunda çıkan yasa ise nerdeyse hiçbir soruna çözüm olmadı. Bugün uluslararası sosyal medya şirketleri Türkiye’de istedikleri gibi at koşturmaya devam ediyorlar.

Şimdiki konu ise sosyal medyadan çok daha önemli.

Doğrudan vatandaşının bütçesi ile, sofrası ile ilgili.

Çocuklarımızın beslenme hakkı ve Türkiye’nin gıda güvenliği ile ilgili.

Bakalım halk mı kazanacak, yoksa zincir marketlerin lacivert takım elbiseli avukatları, lobicileri mi?

AYDINLIK