Ekonominin gidişatı konusunda kelli felli üstatlar dururken fikir yürütmek bana düşmez. Ama son 10 yılda evrim geçiren Türkiye ekonomisi, deyim yerinde ise yılların ekonomistlerini bile çömez bıraktı. Birikimleri Türkiye'nin "eski ekonomisi" üzerine olunca ve her 20 yılda bir darbeler sonucu ülke aynı ekonomik tekrarlarla karşılaşınca ister istemez ekonomistler de ezberci oldular.

Yeni ekonomi ise hem küresel bazda hem de ulusal ölçekte ezberleri işlevsiz hale getirdi. Ezberlerin bozulması bir meydan okumadan ziyade yeni paradigmanın inşası için tüm kesimlere yeni fikirler öne sürme imkânı tanıyor. Eski usullerle yeni ekonomi yorumlanamıyor. Çünkü önceki bakış açıları, ekonomide felaket tellallığı üzerine kurulu olduğundan her yeniliğe karşı çıkılıyor, muhalefet ediliyor.  

Buradan her şeyin güllük gülistanlık olduğu sonucuna varmak elbette doğru değildir. Aynı zamanda her muhalifliğin de eski ezberler kaynaklı olduğunu düşünmek de hatadır.

Türkiye ekonomisi bugüne kadar görmediği istatistikleri gördü. İşsizlik, enflasyon, GSYİH, ekonomik büyüme, negatif reel faiz vb… Tüm veriler ve ekonomik koşullar yeniden yorumlanmaya muhtaç. Yeniden yorumlamaların artması da yeni paradigmanın altyapısını oluşturuyor.

"Anladık kardeşim işin felsefesini bırak da sadede gel" diyenleri duyar gibiyim.  O halde hemen konuya girmekte fayda var.

Ekonomide tüketicinin enflasyonu TÜFE, üreticininkini ise ÜFE gösterir, 2005'e kadar TEFE de var ama şimdi yalnız TÜFE ve ÜFE kullanılıyor…

ÜFE, belirli bir referans döneminde ülke ekonomisinde üretimi yapılan ve yurtiçine satışa konu olan ürünlerin, üretici fiyatlarını zaman içinde karşılaştırarak fiyat değişikliklerini ölçen fiyat endeksi olarak tanımlanıyor. ÜFE'de fiyatlar üreticilerden derleniyor ve ürün fiyatları vergiler hariç, yurtiçi peşin satış fiyatları esas alınarak belirleniyor.

2005 yılından itibaren Türkiye'de TEFE yerine ÜFE enflasyon hesaplamalarında esas alınıyor.
Enflasyon olağan dışı durumlar hariç ekonomideki genel gidişatla orantılı bir seyir izler. Özetle ekonomik durum iyi olduğunda düşer, kötü gittiğinde yükselir…

Ama son 7-8 yıllık grafikler incelendiğinde Üretici Fiyatları Endeksi ile Tüketici Fiyatları Endeksi arasındaki fark giderek artıyor. "Ne var bunda gayet normal" diyenler olabilir ama bence anormal giden bir şeyler var.  

2005-2013 Yılları arasında ÜFE ve TÜFE arasındaki farklar

Neden diye sorarsanız 2005 yılından itibaren kısaca özetlemeye çalışalım…

• ÜFE 2005 yılında Ocak ayında yüzde 10'lardan Aralık ayında yüzde 2,66'lara kadar düşüyor.  TÜFE Ocakta yüzde 9,23 iken yüzde 7,72'ye iniyor. Yani TÜFE, ÜFE'nin yaklaşık 3 katı… 
  
  
• ÜFE 2006 yılında Ocak ayında yüzde 5,11'lerden Aralık ayında yüzde 11,58'lere kadar çıkıyor.  TÜFE Ocakta yüzde 7,93 iken yüzde 9,65'e çıkıyor. Türkiye ekonomisi ilk sarsıntıyı geçiriyor. Talep azlığı TÜFE'yi aşağıda tutuyor.
  
  
• ÜFE 2007 yılında Ocak ayında yüzde 9,37'lerden Aralık ayında yüzde 5,94'lere kadar düşüyor.  TÜFE Ocakta yüzde 9,93 iken yüzde 8,39'a iniyor. Yani TÜFE, ÜFE'nin yaklaşık 1,5 katı… 
  
  
• ÜFE 2008 yılında Ocak ayında yüzde 6,44'lerden Aralık ayında yüzde 8,11'lere kadar çıkıyor.  TÜFE Ocakta yüzde 8,17 iken yüzde 10,06'ya çıkıyor. Yani TÜFE, ÜFE'nin yaklaşık 1,2 katı…
  
  
• ÜFE 2009 yılında Ocak ayında yüzde 7,9'lerden Aralık ayında yüzde 5,93'lere kadar iniyor.  TÜFE Ocakta yüzde 9,5 iken yüzde 6,53'e iniyor. Yani TÜFE, ÜFE'nin yaklaşık 1,1 katı…
  
  
• ÜFE 2010 yılında Ocak ayında yüzde 6,30'lardan Aralık ayında yüzde 8,87'lere kadar çıkıyor.  TÜFE Ocakta yüzde 8,19 iken yüzde 6,40'a iniyor. Küresel krizin etkileri kendini gösteriyor
  
  
• ÜFE 2011 yılında Ocak ayında yüzde 10,80'lardan Aralık ayında yüzde 13,33'lere kadar çıkıyor.  TÜFE Ocakta yüzde 4,90 iken yüzde 10,45'e çıkıyor. Küresel etkiler kendini gösteriyor. ÜFE'e artış yüzde 30 iken TÜFE'de yüzde 100'ü geçiyor
  
  
• ÜFE 2012 yılında Ocak ayında yüzde 11,13'lardan Aralık ayında yüzde 2,45'lere kadar iniyor.  TÜFE Ocakta yüzde 10,61 iken yüzde 6,16'a iniyor. Küresel etkiler kendini gösteriyor. Yani TÜFE, ÜFE'nin yaklaşık 3 katı…

Yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi 2013'ün ilk 4 ayında bu fark yaklaşık 3,6 kat...

Bütün bu bilgileri vermemin nedeni ise ÜFE ile TÜFE arasındaki büyük farkların bende bazı endişelere neden olması...

Tezimi de şöyle ifade edeyim...

Hepinizin malumu faiz indirimi, para basma, teşvik vb uygulamaların istatistiklere ve reel sektöre yansıması geç oluyor ya da ABD'deki gibi bazen hiç olmayabiliyor da.  Başka bir ifade ile bazen attığınız taş ürküttüğünüz kurbağaya değmiyor...

Burada üretici enflasyonu ÜFE'deki artışın düşük olması elbette avantajlı olarak görünüyor. Ama  TÜFE açısından baktığımızda üreticinin düşük ya da eksi enflasyonu üreticiye yansımıyor. Ya da yansıması çok kısıtlı kalıyor. Böyle olunca da üreticinin tasarrufu sürekli artıyor.

Bu durumu basitçe "zengin daha zengin oluyor" diyerek ifade edelim.

Üretime konu olan enflasyonun (ÜFE) çok düşük sevilerde seyretmesi tasarrufları artırıyor. Tasarrufların istikameti üretim değil tüketim yönlü oluyor.

İkinci lüks daireler, ikinci lüks otomobiller, pahalı mücevherle v.b. lüks harcamalar gündeme geliyor. İthal harcamalar artıyor. Dolayısıyla cari açık da tetikleniyor.

Üretici tasarrufu mevduata yatırsa getirisi tatmin etmiyor. Reel getiri eksilere indi. Biriken tasarruflar reel sektöre yatırım olarak sınırlı dönüyor. Ne de olsa üretici bu ÜFE ile yeterince kar ediyor.  Yeni yatırıma ihtiyaç duymuyor. Üretici'den tüketiciye enflasyon 3-4'e katlanırken aracılar da nemalanıyor.

Ama tüketici her defasında biraz daha pahalı yaşam sürüyor. Tüketici enflasyonu düşüyor düşmesine ama çok geriden ÜFE'yi takip ediyor.

Üreticinin düşük enflasyonu ve yüksek tasarrufuna rağmen ekonominin dinamizmi reel sektörde hakkıyla karşılığını bulmuyor.

Tüketici harcamasın diye enflasyonun yüksek olmasında sıkıntı görülmüyor. Çünkü cari açık kâbusundan korkuluyor.

ÜFE'deki durum yani üretici enflasyonu, ÜFE'deki olumlu tabloya rağmen Türkiye'nin yeni sorunu olmaya aday olabilir...

Yapılan yeni yatırımları, teşvikleri elbette görmezden gelmiyorum.

Ifade ettiğim gibi yeni ekonomiye yeni tezler gerekiyor...

Hakan GÖKSEL   /  Haber 7
hakan.goksel@haber7.com
twitter.com/hakan_goksel