Siirt'te, ortaokul son sınıf öğrencisiydim ve siyasetle yakından ilgilenen bir ailenin mensubuydum. 1950 yılının Türkiye'sindeki iletişim imkânları son derece dar ve sınırlıydı: İstanbul gazeteleri Siirt'e üç gün gecikmeyle geliyorlardı ve sadece radyodan olup bitenleri öğrenme imkânı sözkonusuydu. Üstelik radyo da tek parti döneminin radyosuydu. Buna rağmen, o ücra Güney Anadolu şehrinde o büyük heyecanın nasıl yaşandığının yakın tanığı oldum. Ve beklenmedik bir şey oldu: Siirt'in 4 milletvekili de Demokrat Parti'den seçildi...

Bu heyecanın giderek azaldığını da söylemek gerekiyor. 1957 yılında 'Vatan' gazetesinde muhabir olarak çalışmaya başladığımda, DP'nin o şaşaalı günleri sona ermek üzereydi. 1950'nin 'Demirkırat'ı, yılkıya mı çıkıyordu yoksa? 'Demir kır at', yılkı atı mı olacaktı?

Eskilerin bir sözü vardır: 'Kahır yüzünden lütûf'! 1960 askerî darbesi, DP'yi, bu defa Adalet Partisi olarak yeniden diriltti. Bizim insanımız, her şeye rağmen mağdurun yanındadır. DP'nin devrilmesi, Adnan Menderes'in idamı, DP'liler hakkında aşağılayıcı, ağır hakaretlere varan sözlerin ve küfürlerin neredeyse teşvik edilmesi, Adalet Partisi'ni DP'nin devamı olarak iktidar adayı bir partiye dönüştürdü. Emekli orgeneral Ragıp Gümüşpala'nın yerini 'çoban Sülü'nün, yani Süleyman Demirel'in alması, AP'nin, Türk halkı nazarında, bir 'muvazaa partisi' olmadığının, yeni bir 'Demirkırat' olduğunun kanıtıydı...

Burada, şu 'demirkırat' sözü üzerinde durmak istiyorum. Türk halkı, 20 küsur yıllık tek parti iktidarından sonra, 1946-1950 arasında 'demokrasi'nin ne demeye geldiğinden haberli değildi ve muhalefet partisi olarak Demokrat Parti'nin bir metafora ihtiyacı vardı: Hem köylülüğe hem göçebeliğe atıfta bulunan görselleştirilmiş bir metafora, hem de aynı zamanda geleneksel Türklüğün 'at, silah, avrat' sloganını çağrıştırdığı kadar, köylüce bir söyleniş kolaylığını mümkün kılan bir sözel bir metafora! Görsel bir kır at figürünün 'demırkırat' sözü ile bütünleştiği benzersiz bir slogan!

Demokrat Parti'nin büyük kitlelere kolayca nüfuz etmesinde, bu sloganın da büyük payı vardır. İlginç olan, 1980 darbesinden sonra AP'nin, Adnan Menderes DP'sinden edindiği miras ikiye bölündü: DYP'ye karşı ANAP! Gerçi, 1960'dan sonra da DP mirası ikiye bölünmek istenmiş, Gümüşpala'nın AP'sine alternatif olmak üzere Ekrem Alican'ın Yeni Türkiye Partisi kurulmuştu ama YTP'nin, Demirel'in AP'sine karşı bir ağırlığı olmadı,- sebeplerinin burada izahıgerekmiyor. Ama Turgut Özal'ının ANAP'ı, 1960'ların Alican'ının YTP'sinden çok farklı bir konumla Türk siyasetine ağırlığını koydu. Bu, aslında DYP'nin kır at'ının bu defa sahiden yılkıya çıkmasıydı...

 Yazının devamını okumak için bu linki tıklayınız