İşletmeler, çeşitli sebeplerle zaman zaman çalışanlarını işten çıkarmak zorunda kalabilirler. Bu durumda, özellikle toplu işçi çıkarmalarına dikkat etmek önemlidir.

Toplu işçi çıkarma süreci, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 29. maddesinde belirtilen kurallar çerçevesinde yürütülmelidir. İşverenler, işyerindeki çalışan sayısına bağlı olarak belirlenen bir oranda işçi çıkarmaları durumunda bu maddenin hükümlerine uymalıdırlar.

İşverenler, işletmenin ekonomik, teknolojik ya da yapısal gereklilikleri gibi sebeplerle toplu işçi çıkarmak zorunda kalabilirler. Bu durumda, işçi çıkarma planını en az 30 gün öncesinden Türkiye İş Kurumu (İŞKUR)'na ve varsa işyeri sendika temsilcilerine yazılı olarak bildirmeleri gerekmektedir.

İşyerinde çalışan işçi sayısına göre;

20 ile 100 işçi arasındaysa en az 10 işçi,
101 ile 300 işçi arasındaysa en az yüzde 10 oranında işçi,
301 ve üzeri işçi sayısındaysa en az 30 işçi,
çıkarılması durumunda bu işlemler toplu işçi çıkarma olarak kabul edilir. Bu işlemler, ihbar sürelerine uyularak ve bir ay içinde gerçekleştirilmelidir.

İşverenin toplu işçi çıkarma isteğini İŞKUR'a bildirmesinden 30 gün sonra yapılan fesih bildirimleri geçerli olacaktır.

Toplu işçi çıkarmalar, işyeri bazında değerlendirilir. Yani, işverenin diğer işyerleri veya aynı il sınırlarındaki işyerleri bu durumda dikkate alınmaz.

İş Kanunu'nda belirtilen bir ay süresi, 30 veya 31 gün olarak değil, takvim ayı olarak değerlendirilmelidir. Her bir fesih işlemi, bu bir aylık süre içinde ayrı ayrı değerlendirilir.

İşçilerin ihbar sürelerini kullanmaları gerektiğinde, yazılı bildirimin yapıldığı 30 günün sonrasında ihbar süresinin başlayacağı unutulmamalıdır.

Örneğin, işçinin ihbar süresi 56 günse ve toplu işten çıkarma durumu söz konusuysa, en az 86 gün öncesinden İŞKUR'a bildirim yapılmalıdır.

İşyerinin tamamen kapatılması durumunda da işveren, en az 30 gün öncesinden İŞKUR'a bildirim yapmalı ve işyerinde faaliyetin sonlandırılacağını ilan etmelidir.

Geçerli nedenle yapılan iş sözleşmesi feshi, toplu işten çıkarma kapsamında değerlendirilir. Ancak ikale, deneme süresindeki fesih, haklı nedenle işveren feshi ve işçinin istifası gibi durumlar bu kapsamda değerlendirilmez.

Toplu işçi çıkarma sonrasında, aynı nitelikteki iş için 6 ay içinde yeni işçi almak isteyen işveren, öncelikle çıkarılan işçilere iş teklif etmelidir.

İşverenin bu kurallara uymaması halinde çeşitli yaptırımlarla karşılaşabilir.

2023 yılı itibarıyla, toplu işçi çıkarma kurallarına uymayan işverenlere her işçi başına 3.475 TL idari para cezası uygulanmaktadır.