Çalışma yaşının düzenlenmesi, iş ve sosyal güvenlik mevzuatında temel bir konudur. Ülkemizde, çocuk işçiliğiyle mücadelede önemli yasal adımlar atılmış olup, çocuk ve genç işçiler özellikle Anayasa ve 4857 sayılı İş Kanunu ile ilgili yönetmeliklerle korunmaktadır.

Anayasamızın 50. maddesi, "Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz" ve "Küçükler ve kadınlar ile bedensel ve ruhsal açıdan yetersiz olanlar çalışma koşulları bakımından özel olarak korunurlar" hükmünü içermektedir.

Çocuk işçi ve genç işçi tanımı

Çocuk işçi, 14 yaşını bitirmiş ancak 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişiyi, genç işçi ise 15 yaşını tamamlamış ancak 18 yaşını tamamlamamış kişiyi ifade eder.

Çocuk ve genç işçilerin çalışma süreleri

4857 sayılı İş Kanunu'nun 71. maddesine göre; zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış ve devam eden eğitimi olmayan çocukların çalışma saatleri günde yedi ve haftada otuz beş saati geçemez; sanat, kültür ve reklam faaliyetlerinde çalışanların ise günde beş ve haftada otuz saatten fazla olamaz. Ancak, on beş yaşını tamamlamış çocuklar için bu süre günde sekiz ve haftada kırk saate kadar artırılabilir. Okul öncesi çocuklar ve okula devam eden çocuklar, eğitim saatleri dışında en fazla günde iki saat ve haftada on saat çalışabilirler.

Çocuk ve genç işçilerin dinlenme süreleri

Çocuk ve Genç İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, çalışma koşullarını düzenlemektedir. Buna göre, iki saatten fazla dört saatten az süren işlerde çocuk ve genç işçilere otuz dakika, dört saatten yedi buçuk saate kadar olan işlerde ise çalışma süresinin ortasında bir saat dinlenme süresi verilmelidir.

Çocuk ve genç işçilerin hafta tatili izinleri kesintisiz olarak kırk saatten az olamaz. Ayrıca, hafta tatili ücreti iş karşılığı olmaksızın ödenmelidir ve ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılamazlar. Yıllık ücretli izin süresi en az 20 gün olmalıdır ve kesintisiz kullanılmalıdır. Ancak, çocuk ve genç işçinin yararına ise isteği üzerine en fazla ikiye bölünerek kullanılabilir.

İşverenin yükümlülükleri

İşveren, çocuk ve genç işçinin velisi veya vasisine, çocuğun veya genç işçinin çalışacağı iş, karşılaşabileceği riskler ve alınan önlemler hakkında bilgi vermekle yükümlüdür. Ayrıca, okula devam eden çocuk ve genç işçilerden çalışmaya başlamadan önce öğrenci olduklarına dair belge talep etmeli ve bu belgeyi özlük dosyasında saklamalıdır. İşveren ayrıca, çocuk ve genç işçinin velisi veya vasisi ile yazılı bir iş sözleşmesi yapmak zorundadır ve işe başlamadan önce gerekli eğitimleri sağlamalıdır. Değişen çalışma koşullarında da uygun önlemler almalıdır.