Bugün Arife…

Arife sözcüğü Arapça kökenli “Arafa” fiilinden dilimize geçmiş bir kelime. Anlamı ise kimi kaynaklara göre “bilmek, sezmek ve hissetmek” anlamına geliyor.

İşte bu kelimeden yola çıkarak bayram öncesindeki arife kelimesinden, ülkemizdeki büyük ölçekli yapılan sınavlar denilince akla ilk gelen LGS ve YKS öncesinde yani sınavlar arifesinde durum nedir, öğrenciler neleri bilmek durumundalar dilerseniz hep birlikte asıl konumuza geçelim.

2025 YKS başvuru sayıları YÖK tarafından açıklandı ve ülkemiz eğitimcileri sınava gireceği ilan edilen “başvuran öğrenci sayıları” üzerinden sosyal ve ulusal medyada bir toz bulutu kalkar oldu. Bu yıl neden az öğrenci başvurusunun yapıldığı konusunda birçok fikir öne sürüldü.

Ben başvuran aday sayısından ziyade YKS’de ya da LGS’de her öğrencinin gerçek rakibinin peşine düşmeyi tercih ettim.

Ayrıca benim açımdan haber değeri olan iki başlık ise şunlardır, söylemeden geçmeyeceğim:

1) YKS’ye başvuran aday sayıları öteden beri, görev alanı icabı ÖSYM tarafından neden açıklanmadı da YÖK tarafından açıklandı. ÖSYM Başkanı Sayın Bayram Ali Ersoy Hocamız başvuru sayıları ile ilgili ayrı bir açıklama ve değerlendirme mi yapacak?

2) 2025 YKS başvuru süreci 6 Şubat tarihinde başlayıp 13 Mart saat 23:59 itibariyle sona ermişken neden bu kadar gündem yaratacak bir açıklama 2025 YKS’den iki hafta önce açıklanıyor ve milyonlarca insan (öğrenciler, anneler ve babalar) sınavlara odaklanmak yerine sınavların arifesinde kendilerine, öğrencilerine sınavların hemen öncesinde fayda sağlamayacak bir konuyu konuşmak zorunda kalıyor!

Bir eğitimci ve iletişimci olarak başta Ülke TV’de yaptığımız ülkemizde aralıksız olarak her hafta yayınlanan tek ve gerçek eğitim programı olan Genç Vizyon programı olmak üzere bir çok mecraya defalarca davet ettiğimiz (şu ana kadar tv programımıza katılmadı) YÖK Başkanı Prof.Dr.Erol Özvar Hocamıza da şu öneride bulunmak isterim, her yıl YKS’ye giren milyonlarca öğrenci nihayetinde sizin asıl hedef kitleniz. Yani sadece üniversitelerde Rektörler ile görüşmeler, bazı etkinliklerde çok az sayıdaki üniversiteli gençlerle buluşmalar tabi ki çok önemli ve kıymetli. Ancak gençlerin özellikle üniversiteleri daha yakından tanımaları açısından YÖK’ün gençlerle hem doğrudan ve hem de medya üzerinden etkileşim kurmasını çok önemli buluyorum. Ezcümle sınava başvuran aday sayısının açıklandığı tarihi de baz alırsak sınav arifesinde bu sayılar açıklanırsa insanlar sınava ve hala öğrencilerin önünde iki haftalık zaman dilimi varken ve son eksiklerini tamamladıkları şu günlerde kendilerine odaklandıkları bugünlerde maalesef gündem 2025 YKS’ye başvuran aday sayısı neden eksildi, kimler sınava girmedi, bundan sonra ne olacak gibi birçok kısır başlık altında gündem odağından tamamen sapmış durumda olmaya devam ediyor ve edecek.

Önce Milli Eğitim Bakanlığı’ndan edinmiş olduğum LGS 2025’e girmesi beklenen, başvuru yapan öğrenci sayısını açıklayayım: 1 milyon 15 bin

Şimdi gelelim 2025 YKS’ye başvuran aday sayısına ve 2024 yılı ile karşılaştırmalı analizine:

 
Yukarıdaki hazırlamış olduğum analizden de görüleceği üzere 2025 yılında 2024 yılına göre toplam öğrenci sayısında TYT oturumunda 560 bin 238 kişilik bir azalış görülmekte…

Lisans tercihi yapacak öğrencilerin girmek zorunda oldukları AYT oturumunda azalan öğrenci sayısı 298 bin 657; yabancı dil alanından tercih yapacak olan öğrencilerin YDT oturumunda azalan öğrenci sayısı ise 17 bin 942.

İşte tam da bu noktada YÖK’ün 21-22 Haziran 2025 tarihinden sadece iki hafta önce açıkladığı bu sayılar bir anda öğrencilerin, kamuoyunun ilgi odağı oldu. Herkes yarım milyondan fazla eksilen öğrenci sayısının peşine düştü.

Kamuoyunda yoğun tartışma konusu olan bu konunun daha buharı üzerinde iken YÖK tam da zamanında bir açıklama daha yaptı ve şu açıklamayı yaptı:

“2025 YKS’ye başvuran aday sayısının 2023 ve 2024’e göre düşük olmasının nedenleri şöyle değerlendirilmektedir:

2023’ten 2024’e yaşanan düşüş 2023’te depremzede vatandaşlara tanınan ücretsiz sınav başvuru hakkı ile başvuru sayısı artmıştır.

2024’ten 2025’e yaşanan düşüş 2024’teki 4+4+4 sisteminin ilk lise mezunlarının sisteme dahil olması sebebiyle öğrenci sayısında artış olmuştur.

• 2012 yılında başlatılan 4+4+4 sistemi ile 60 aylık öğrencilerin ilkokula başlamasıyla 2024 yılındaki son sınıf öğrenci sayısı 2024 yılı özelinde artış göstermiştir. 2020-LGS katılım sayıları dikkate alınırsa bu kitlenin 400.000 civarında olduğu değerlendirilmektedir. 

Son sınıf adaylardan YKS başvurusunda bulunan kitlenin ise 2024’ten 2025’e 270.000 kadar azaldığı görülmektedir.

• Öğrenim durumu beyanlarına bakıldığında; son sınıf öğrencisi olmamasına (Daha eski mezun olmasına) rağmen yükseköğretime hiç kaydolmayan ve YKS sınavına giren aday sayısında ise 120.000 kadar düşüş olduğu görülmektedir.

• Öte yandan önceki yıl olan 2023 YKS’de (toplam başvuru 3.500.000 civarı) deprem nedeniyle ücretsiz başvuru hakkı tanınmış ve bu haktan 1.000.000 aday yararlanmıştır. Başvurunun yüksek olmasında bu durumun da etkisi değerlendirilmelidir.”

Şimdi gelelim günün sorusuna ve cevabına:

YKS ve LGS’de gerçek anlamda her öğrencinin kaç rakibi var? 

Günün en önemli cevap arayan sorusunu aday sayıları üzerindeki kısır döngüler dışına çıkarak çok net şekilde cevaplayacağım…

Kim istemez ODTÜ’de Bilgisayar Mühendisliği, Ankara Üniversitesi’nde Hukuk, Marmara Üniversitesi’nde Tıp, İTÜ’de Ekonomi, Boğaziçi Üniversitesi’nde Endüstri Mühendisliği?
İşte tam olarak cevabını aradığım soru tam da bu…

Herkes ister, sınava başvuran her öğrenci tabi ki ister. 

Evet cevabını veren öğrencilere yüzlerce defa sordum, anket yaptım ve çok ilginç cevaplar aldım.

Sevgili öğrenci kardeşim sence senin istediğin ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği, Ankara Üniversitesi Hukuk, Marmara Tıp, İTÜ Ekonomi bölümünü seninle birlikte sınava başvuran 2.5 milyon öğrenci arasından kaç kişi tercih eder dediğimde verdikleri cevap genellikle 50 bin ile 100 bin arasında gidip gelmekte, bazen 200 – 500 bin bazen de 30 – 40 bin cevabı gelmekte…

Gelin bu sorunun gerçek cevabını hep birlikte görelim:

Evet çok şaşırtıcı bir cevap değil mi?

Sınava 3 milyon öğrenci başvursa da, 2023’de 3.5 milyon öğrenci başvursa da ya da 2025 yılında yani bu yıl olduğu gibi 2 milyon 560 bin 640 öğrenci başvursa da gördüğünüz gibi öğrencilerin kendi istedikleri bölümleri yüzbinler değil, üç - beş bin öğrenci tercih etmekte.

Bir başka analizi de deprem üzerinden yapmak doğru olacaktır. Yukarıdaki tabloya dikkatlice bakıldığında sadece Ankara’daki üniversitelerin 2024 yılındaki toplam tercih sayıları neredeyse tam 2 kat artmış durumda. Bu artışın sebebi 2023 yılında yaşanan deprem sonrası, Ankara’nın güvenli liman olarak algılanması, yaşanması muhtemel İstanbul deprem algısıyla birlikte Ankara yükseköğretimin kalesi olmaya devam etmekte ve her yıl bir önceki yıldan daha çok öğrenci Ankara’daki üniversiteleri tercih ediyor.
Günün cevabı:

YKS’ye ister 3 milyon kişi girsin, ister 13 milyon kişi girsin her öğrencinin gerçek rakibi yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi 3 bin 5 bin kişi bile değil! Her öğrencinin tek bir rakibi var bu YKS’yi kazanmak için o da kendisi, yani bir kişi!

Ama asıl önemli olan nokta şu: O bir kişiyi kazanmaya ikna etmek, emin olun diğer iki buçuk milyon kişiyi geçmekten, ikna etmekten daha zor!

Her öğrenci sınavı kazanmak için öncelikle kendini ikna etmek zorunda! 

Yazımızın başında arife kelimesinin sözlük anlamında olduğu gibi öğrenciler neyi “bilmek” zorunda olduklarını bilirlerse cevaba daha kolay ulaşırlar.

Günün sözünü sevgili öğrencilere ithaf ederek bugünkü yazıma son veriyorum:

“Hızlı gitmek istiyorsan yalnız git. Uzağa gitmek istiyorsan yanındakilerle git!” (Afrika Atasözü)

Tüm öğrencilere sınavlar arifesinde YKS gibi zorluk derecesi yüksek sınavlara tek başlarına hazırlandıkları gerçeğini bilerek şunu söylemek istiyorum; sınavlar zekanızı değil performansınızı ölçüyor. Hal böyle olunca, tek başınıza akademik çalışmalarınızın dışında, özellikle yanınızdaki aileniz ve öğretmenlerinizle YKS’ye ya da LGS’ye daha da güzel hazırlanacağınızı, onlardan özellikle psikolojik anlamda destek alacağınızı unutmamanızı diliyor ve sınavlarınızda başarılar diliyorum.

İsmail Yolcu / Haber7
Ankara Bilim Üniversitesi
Eğitim ve Kariyer Uzmanı
Eğitimci, İletişimci ve Yazar
ismail.yolcu@ankarabilim.edu.tr