Yönetmenliğini Michael Kurtiz’ın yaptığı kült film Kazablanka Hollywood klasiklerinin başında gelir. İlk gösterimi 1942 yılında New York’ta yapılan filmin başrol oyuncularını karizmatik Humprey Bogart, zarafetiyle seyirciyi büyüleyen İngrid Bergman, Claude Rains ve Paul Henreid gibi döneminin usta oyuncularının oynadığı film hala zevkle ve duygu ile izlenebilecek güzelliktedir.

1989 yılında ABD Kongre Kütüphanesi tarafından “Kültürel, tarihi ve estetik olarak önemli filmlerden birisi kabul edilmiş ve ABD Ulusal Film Arşivinde saklanmasına karar verilmiştir. Bu film aynı zamanda, ABD Film Endüstrisi tarafından 2002 yılında tüm zamanların en iyi aşk filmi seçilmiştir.

Film 2. Dünya Savaşının en ağır Nazi işgallerinin devam ettiği sırada Fas’ın Kazablanka Şehrinde yaşanan olayları konu almaktadır. Avrupa’nın her tarafı Nazi orduları tarafından işgal edilirken Avrupadaki aydınlar, zenginler, Nazilerin düşmanlığını kazanmış olanlar Alman işgalinde olmayan, Fransız Jandarma Yüzbaşısının tabiriyle ‘İşgal edilmemiş Fransız toprağı” olan Kazablanka’ya gelmekte, buradan da pasaport, kimlik vb. sayın alarak (çoğunlukla karaborsadan) Portekiz’e (Lizbon’a) geçmekte, oradan da Amerika’ya uçmaktadır.

Kazablanka’da en meşhur yer ise Amerikalı bir vatansız ve özgürlük yanlısı Rick’in barıdır. Filmde Çek direnişçisi, güzel eşi, tabi ki Rick, rüşvetçi ve kurnaz Fransız yüzbaşısı, Faslı bar sahibi, pasaport kaçakçıları, Kazablanka’ya gelen Nazi askeri heyeti, sevimli piyanist Sam, Avrupa’nın muhtelif şehirlerinden kaçıp gelenler ki aralarında prensler, Amsterdam bankacıları gibi birçok önemli insanlar vardır.

Tabi ki şehirde güçlü bir Nazi karşıtı faaliyet gösteren Fransız Direniş Örgütü de ihmal edilmemiştir. Anlıyoruz ki, daha savaşa girmeden Amerikan film endüstrisi Okyanus ötesinde güçlü bir propaganda filmiyle devreye girmiştir.

Ancak film o kadar tabii sahnelerden oluşmaktadır ki, bu Amerikan propagandası olarak görülmemektedir. Rick’e New York’u Nazi ordularının işgali hakkında ne düşündüğünü soran Alman subayına Rick “Doğrusu New York’un öyle mahalleleri vardır ki, girmenizi hiç tavsiye etmem” diye cevap vererek Amerikan dünyasının farklılıklarına işaret eder.

Keza sürekli üstünlük tartışması yapan Fransız ve İtalyan iki askeri ateşe hem Rick hem de düzenbaz Fransız yüzbaşı tarafından istihza ile karşılanır. Onların dünyası süre giden savaşın üzerindedir. Vatanseverlik, kahramanlık, aşk, özveri, vb. duyguların müthiş güzellikte bir altın oranında verildiği bu filmi Nazi marşları, Marseyyez ve 'Zaman Geçtikçe' isimli aşk şarkısını dinleyerek defalarca izleyebilirsiniz.

Bu arada, film elbette Kazablanka’da (Fas) değil, ABD’de Kaliforniya film stüdyolarında çekilmiştir.

Kıymetli dostlar sakın yanlış anlamayın, size Kazablanka filmini anlatmak için bu yazıyı yazıyor değilim. Kazablanka sembol filmi üzerinden savaş ortamının bir başka yüzünü anlatmak istiyorum.

Bu arada, tabi ki her savaş filmi Kazablanka kadar şanslı değildir. Ölümlerin, zulümlerin, katliamların, açlık hastalık gibi felaketlerin yaşandığı büyük acılarla dolu savaş filmleri asıl savaşın cehennemini anlatmaktadırlar.

Büyük savaşlar veya büyük toplumlar iç çatışmalarda komşu devletler veya erişilebilir devletler (Mesela savaş bölgesiyle ekonomik, ticari, kültürel, etnik, insani, coğrafi ortaklık gibi her farklı nedenlerle ilişkili devletler) bazı etkileşimlere girmektedirler.

Elbette ki, savaş ilk aşamada savaşın sahasındaki dehşeti tüm dünyaya farklı oranlarda yansıtmaktadır. Bu açık bir karamsarlık ve korkudur.

Savaşların en talihli mağdurları zenginlik sahipleridir. Özellikle sabit mülkü olmayanlar ya da sabit mülklerinden feragat etme gücü ve lüksüne sahip olanlar başka güvenli bölgelere hareket ederler.

Elbette ki Kazablanka filmi, şehri hatta ülkesi Türkiye ile asla mukayese edilemez. Ancak, sadece olayın anlaşılması açısından bir mecaz ve model olarak bunu kullandım.

Mehmet Ali BAL - Haber7