Tutumlarımız genellikle zamanla, yaşadıklarımızla ve öğrendiklerimizle değişir. Ama bazı durumlar vardır ki, bu değişim isteyerek değil; zorunlu olarak gerçekleşir. İşte biz buna zorunlu tutum değişikliği diyoruz.

Peki nedir bu zorunlu tutum değişikliği?

En basit tanımıyla; bir kişinin kendi isteğiyle değil, dış baskılar, kurallar ya da mecburiyetler nedeniyle düşünce ya da davranışlarını değiştirmesidir.

Düşünelim…
Bir kişi, içinde bulunmak istediği sosyal gruba uyum sağlamak için aslında katılmadığı bir fikri savunuyormuş gibi davranabilir. Ya da bir öğrenci, öğretmeninden çekindiği için aslında katılmadığı bir fikri onaylayabilir. Burada kişi, içten içe aynı düşüncede kalsa da, dışa yansıttığı tutum değişmiştir. Çünkü buna mecbur kalmıştır.

Zorunlu tutum değişikliğine neden olan başlıca faktörler:

1. Otorite Baskısı:
Bir amir, yönetici, öğretmen ya da herhangi bir güçlü figür, birey üzerinde baskı kurduğunda tutumlar geçici olarak değişebilir.

2. Toplumsal Baskı:
“Ne derler?” düşüncesiyle insanlar çoğu zaman fikirlerini açıkça söylemekten kaçınır. Bu da dışarıdan bakıldığında bir tutum değişikliği gibi görünür.

3. Ceza-Korku Etkisi:
Bir davranışı sergilemediği takdirde cezalandırılacağını düşünen kişi, davranışını değiştirir. Ama bu, içten gelen bir değişim değil; zorunlu bir uyumdur.

4. Maddi-Manevi Kazançlar:
Kimi zaman bir çıkar sağlamak için kişi, kendi inancına ters düşen bir tutumu benimser gibi görünebilir. Burada da içsel bir kabul değil, yüzeysel bir uyum söz konusudur.

Ancak unutulmamalıdır ki zorunlu tutum değişiklikleri kalıcı değildir. Çünkü gerçek tutum değişimi, bireyin içten gelen bir farkındalık yaşamasıyla olur. Zorla değiştirilen bir düşünce ya da davranış, fırsat bulunduğunda eski haline dönebilir.

Halkla ilişkiler ve iletişim alanında da bu durumla sık sık karşılaşılır. Özellikle kriz anlarında kurumlar, kamuoyunu yatıştırmak için bazı tutumları geçici olarak değiştirebilir. Ancak bu değişim samimi değilse, uzun vadede inandırıcılığını yitirir.

Sonuç olarak; zorunlu tutum değişikliği bir uyum davranışıdır ama gerçek bir dönüşüm değildir. Bu yüzden bireylerin içten gelen, bilinçli ve gönüllü değişimleri her zaman daha güçlü ve kalıcıdır.