25 Mayıs'ta polisin yaklaşık 9 dakika boyunca boynuna bastırması sonucunda nefessiz kalarak hayatını kaybeden George Floyd'un ölümü, hem ABD’de hem de Avrupa'da kölelik ve sömürgecilik geçmişlerini yeniden tartışmaya açtı.

ABD ve Avrupa genelinde ırkçılık, kölelik ve sömürgecilik tarihlerinin sembolleri olan heykeller hedef haline gelmekte; "heykel yıkma" ve  "heykel boyama"  eylemleri, Washington başta olmak üzere Avrupa başkentlerini sarsmaktadır.

21. yüzyılın başında ABD'de ve Avrupa’da kölelik yanlısı tarihi şahsiyetler hedefte.. Emperyalistler ile bağımsızlık mücadelesi verenler kendilerini heykel üzerinden ifade ediyorlar.  Kısa sürede bir trend haline gelen ırkçılık, kölelik ve sömürgecilik karşıtı heykel yıkma eylemlerinin yayılacağı ve ABD ile Avrupa'nın tarihindeki ırkçı dönemlerin sembolü diğer heykellerin de hedef alınabileceği konuşuluyor.. 

ABD’DE HEYKELLER YIKILIYOR

Yürünmüş yollar yok sayılamıyor, ABD kanlı geçmişinden yakasını bir türlü kurtaramıyor. Floyd'un ölümünün ardından başlayan tarih tartışmaları ateşli bir şekilde sürmekte.. Aynı zamanda 19. yüzyılda kölelik yanlısı eyaletlerden kurulan Amerikan Konfedere Devletleri döneminden kalma heykeller protestocuların hedefi olmakta. Amerikan maşeri vicdanı hükmünü vermiş: İç savaş döneminde konfederasyonun başkenti olan Virginia eyaletinin Richmand kentindeki birçok heykelin kaldırılması talep ediliyor.

Tarihi iç hesaplaşmada devlet ile toplum sürekli karşı karşıya. Başkent Washington DC'de, köleliğin kaldırıldığı 19 Haziran 1865 gününe ithafen düzenlenen gösteride; protestocular, Amerikan Konfedere Devletleri dönemine ait sembol isimlerden General Albert Pike'ın heykelini ateşe verdi. Dönemin Amerikan Konfedere Devletlerinin başkanlığını yapan Jefferson Davis'e ait Richmand'daki heykele zarar veren göstericiler, heykeli yerinden söktü. ABD, zulüm dolu tarihiyle büyük zulüm tasarılarından ibaret geleceği arasından şeytanın cellatlığı demek olan dramatik bir süreç geçiriyor.

Bir zamanların yarı tanrı liderleri bugün kurban! Virginia'nın Portsmouth kentindeki Konfederasyon dönemine ait çok sayıda heykelin başı koparıldı. Döneminin ünlü generallerinden Robert Lee'ye ait devasa heykeli boyayan göstericilerin çağrılarına kulak veren Virginia Valisi Ralpdh Northam, söz konusu heykelin ve Konfederasyon Dönemi’ne ait diğer heykellerin kaldırılacağı sözünü verdi. Lee, 1861-1865'te yaşanan Amerikan İç Savaşı’nda, kölelik taraftarı Amerikan Konfedere Devletleri ordusunun başında bulunuyordu. Döktüğü kan, yüzyıllar sonra yüzüne sıçradı..   

Amerika beş asırlık kanlı tarihiyle yüzleşebilecek mi? Virginia eyaletinde protestocular, Kristof Kolomb heykelini kırıp göle atarken, Massachussets eyaletine bağlı Boston kentindeki Kolomb heykelinin başını kestiler. ABD'de ve Avrupa'da sömürgecilik karşıtları, gösterilerde Kolomb'un çok sayıdaki heykelini boyadı.

En son bir grup gösterici, Beyaz Saray'ın önünde yer alan Lafayette Park'ın içindeki eski başkanlardan Andrew Jackson'ın heykelini yıkmaya çalıştı. Heykel yıkılmadan olaya sert bir şekilde müdahale eden polis, göstericileri parktan uzaklaştırdı. Lafayette Park'ın sembolü sayılan 7. ABD Başkanı Jackson'ın heykelini iplerle bağlayan yüzlerce gösterici, heykeli devirmeye çalıştı. Jackson aleyhinde sloganlar da atan göstericiler, heykeli yıkma girişimi park polisi ve Gizli Servis polisinin müdahalesiyle karşılaştı.. Polis, göstericileri göz yaşartıcı gaz da kullanarak olay yerinden uzaklaştırdı ve heykeli korumaya aldı. Jackson, çok sayıda yerlinin ölümüne neden olan Kızılderili Tehcir Yasası'nın mimarı ve çok sayıda kölesi olan bir başkan olarak biliniyor.

Sosyal medya hesabından olaya tepki gösteren ABD Başkanı Donald Trump, "Lafayette Park'ın içindeki muhteşem Andrew Jackson heykeline yönelik utanç verici Vandalizm'de birçok kişi tutuklandı." ifadesini kullandı..

AVRUPA'DA DA HEYKELLER YIKILIYOR

Avrupa'da da heykeller birer birer yıkılıyor.. Floyd'un ölümünün ardından çok sayıda eylem düzenleyen Avrupa'daki anti emperyalist göstericilerin hedefinde de sömürgeci tarihin sembolleri olan heykeller var.

İngiltere’nin imparatorluk ve kolonyalizm tarihine ait heykeller ülkede tartışma konusu olurken, Bristol'da ırkçılık karşıtı göstericiler, köle taciri Edward Colston'ın (1636-1721) heykelini iple çekerek devirmesi ve denize atması büyük ilgi çekti. Köle ticaretini uzun yıllar elinde tutan Kraliyet Afrika Şirketinin yönetiminde rol aldığı sürede, 100 bin Afrikalının Atlantik ötesindeki İngiliz sömürgelerine köle olarak taşınmasından sorumlu "iş adamı" Colston, kirli ticaretten kazandığı parayı Bristol ve Londra’da "hayır işlerine" harcamasıyla tanınıyor. Tarihi kayıtlara göre, Colston'ın ticaretini yaptığı 100 bin Afrikalıdan 20 bini daha gemi yolculuğu sırasında hayatını kaybetti. Bunların bir kısmını da gemide baş gösteren gıda ve su kıtlığı nedeniyle güverteden denize atılarak "kurtulunanlar" oluşturdu. Göstericilerin, suya atmadan önce heykelin göğsüne kan kırmızı boyayla "Siyahların Hayatları Önemlidir" ibaresini yazması ise önemli bir mesaj niteliği taşıyor.

Aynı günlerde Londra'da eski Başbakan Winston Churchill'in bir heykeline saldırıldı ve heykelin göğsüne "Churchill bir ırkçıydı" yazıldı. Olayın ardından polis heykeli korumaya aldı. Ayrıca Hindistan ve Güney Afrika'nın efsanevi liderleri Mahatma Gandhi ve Nelson Mandela'nın Londra'daki heykelleri korumaya alındı. Benzer şekilde, Londra'da köle taciri Robert Milligan ile izci teşkilatının kurucusu Robert Baden-Powell'ın heykelleri de geçici olarak kaldırıldı. İngiltere'de göstericiler tarafından sömürgeci geçmişin kalıntıları olarak görülen çok sayıda tarihi şahsiyet de hedef olarak belirlenmiş durumda.

Bu kapsamda bir liste yayımlayan aktivist gruplar, Amerika kıtasını keşfi sırasında yerli halkı katlettiği gerekçesiyle Kristof Kolomb, Güney Afrika'da ırk ayrımının ve Apartheid rejiminin mimarı asker ve siyasetçi Jan Smuts, Güney Afrika'da görev yapan İngiliz General Lord Kitchener, sömürgecilik döneminde korsanlık yapan ünlü isimlerden Kaptan Francis Drake ve Pasifik Okyanusu'ndaki seferlerinde yerli halkların katliamına katılan Kaptan James Cook gibi isimlerin heykellerinin kaldırılmasını istiyor.

Belçika’da ülkenin karanlık sömürgeci geçmişinin önde gelen isimlerinden Kral 2. Leopold’a yönelik tepkiler de gün geçtikçe artıyor. Belçika’nın 1865-1909 yıllarında kralı olan 2. Leopold'un, ülkeyi Kongo'nun kaynaklarını kullanarak inşa ettiği ve milyonlarca kişinin ölümüne sebep olduğu belirtiliyor. Ülke genelinde yüzlerce sokağa, tramvay ve otobüs durağına ismi verilen Kral 2. Leopold’un heykellerinin kaldırılması için imza kampanyaları hız kazanırken; Brüksel, Anvers ve Gent gibi şehirlerde Kral'ın heykellerine saldırılar gerçekleşti. Anvers’te Kral 2. Leopold’un heykeli ateşe verildi. Gent’te bulunan bir büstü kırmızıya boyanarak yaşamını yitiren siyahi Floyd'a atıfla "Nefes alamıyorum" cümlesi yazıldı. Daha sonra Anvers’teki heykel restore edilmek için müzeye kaldırılırken, Brüksel’deki Kraliyet Sarayı'nın yanında bulunan Kral 2. Leopold heykelinin üzerine "Katil", "Özür dileriz", "Bu adam 15 milyon kişiyi öldürdü" ve "Siyahilerin hayatları değerlidir" ifadeleri boyayla yazıldı. Ayrıca Brüksel'de ülkenin sömürgeci tarihiinin sembollerinden olan General Emile Storms'un büstü de göstericiler tarafından kırmızıya boyandı. General Storms, Kral 2. Leopold döneminde Afrika'daki sömürgecilik faaliyetlerine katılan isimlerden biri olarak biliniyor.

İtalya’da bir dönemin etkili gazetecilerinden Indro Montanelli’nin heykeline kırmızı boyayla saldırı düzenlendi. Heykelin üstüne "ırkçı ve tecavüzcü" yazıldı. Anti faşist bir grup, 1935'te faşist lider Benito Mussolini liderliğindeki İtalya’nın Etiyopya’yı işgali sonrasında, Montanelli’nin genç Eritreli bir kızı satın alarak evlenmesini gerekçe göstererek Milano Belediyesi’nden heykelin kaldırılmasını isterken, Milano Belediye Başkanı Giuseppe Sala ise bu talebi reddetti.

Hollanda'da, kendilerini "Hiçbir zamanın kahramanları" olarak adlandırılan bir grup, Rotterdam’daki eski Amiral Piet Hein'in heykeli ile 15'inci ve 16'ıncı yüzyıllarda yaşayan eski Koramiral Witte de With'in adını taşıyan sanat merkezinin ön cephesine saldırı düzenledi. Hein'in heykelinin üzerine kırmızı boya sürülerek "Katil" ve "Hırsız" yazıldı. Sanat merkezinin ön cephesinde ise kırmızı boyayla el izleri bırakıldı. Göstericiler sosyal medya hesaplarında, kırmızı el izlerinin With'in 16'ıncı yüzyılda Hollanda Doğu Hint Adaları'nda gerçekleştirdiği "sömürgeci şiddeti" temsil ettiğini belirtti.

Artık insanlık ikiye ayrışıyor:  Heykel dikenler ve yıkanlar. Batı ve Batıcılar, heykellerle sömürgeci kültürlerini ve tarihlerini ifade etmişlerdi. Şimdi o heykeller tarihi duruşmanın adresi.. Hatta emperyalizm karşıtı söylemin de göstergeleri..