Bu yazıda Türkiye-Afrika medya işbirliği konusunu ele alacağım. Kısaca söylemek gerekirse işbirliği başladı ama yirmi yılda mesafe kat edilemedi.. Türkiye-Afrika ilişkilerini sadece ekonomik ve politik alana hapsetmek çok yanlış; kültür, bilim, teknoloji, sanat ve medyayı da kapsamalı.

İslam İşbirliği Teşkilatı, bağımsız bir uluslararası iletişim ağı düzenlemesi için harekete geçti.. Bu konunun üzerinde ne kadar durulsa azdır. Türkiye-Afrika medya işbirliğinin 20 yıllık tecrübesi iyi incelenmesi gereken önemli bir olgu..

1.Türkiye-Afrika Medya Formu 2012 yılı mayıs ayında gerçekleşmişti.. Formu, o dönemdeki kurumlarımızdan  Basın, Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü düzenledi. Afrikalı medya sahibi, gazeteci ve televizyoncu 270  kişi, önce Ankara’da buluştu, sonra İstanbul’a geçip şehri tanıtım gezisine katıldılar.

Türkiye’nin çok yönlü Afrika siyasetinin bir parçası olan 1.Türkiye-Afrika Medya Formu, ilk defa bu kadar çok Afrikalı medya mensubunu kıta dışında bir ülkede, Türkiye’de bir araya getirdi. Yapılan konuşmalar da bir kitap haline getirildi ve diplomatik temsilciliklerimize, ilgili yerlere gönderildi. 1.Türkiye-Afrika Medya Formu Kitabı o  günden bugünlere bir kaynak olarak hizmet veriyor.

Türkiye’nin bu samimi fedakarlığı, kıtada geniş yankı buldu. Aynı yılın, 2012’nin kasım ayında bu defa Türkiye, Senegal’in başkenti Dakar’da düzenlenen ve 400 medya mensubunun katıldığı 4. Afrika Medya Forumu’nun şeref konuğu oldu. Ülkemizi Basın, Yayın ve Enformasyon Genel Müdürü, TRT Genel Müdürü ve Anadolu Ajansı Genel Müdürü dahil güçlü bir heyet temsil etti.

AFRİKA MEDYASI

Afrika’da medya, diğer kıtalardakilerden farklı bir süreç geçirdi. Sömürgecilik döneminde Türkiye ve Afrika kültür, sanat ve medya alanında çok fazla bir etkileşim sağlanamadı. İletişim teknolojilerinin gelişmesiyle basılı her türlü yayın gerekli hamlelerini yapamadan, yazar ve gazeteci kadroları oluşmadan yerini önce radyolara, peşinden televizyonlara, şimdi de internet üzerinden yürütülen her türlü haberleşmeye bıraktı.
 
Afrika basınının gelişememesinin başlıca nedeni, sömürge yönetimlerinin geniş kitlelerin bilgilenmelerini önleyerek; baskı ve sömürü altında tuttukları toplulukları hem kendi aralarında hem de dünyanın diğer coğrafyalarından yalıtmak ve uzak kalmalarının sağlamalarıydı.
 
1950’li yıllardan itibaren sayıları az da olsa bir taraftan Afrikalı gazeteciler yetişti. Diğer taraftan medyada da etkili iş adamları bu alana el atmaya başladı. Daha da önemlisi her devlet, en az bir günlük gazete, yerel bir radyo, resmi bir televizyon kanalını faaliyete geçirdi.

2000’li yılarda bu defa internet ve özellikle de cep telefonlarından haberleşme kolay hale gelince kıtanın her tarafında çok sayıda özel haber siteleri kuruldu. Afrikalı kendini iyi ifade edebilmesi içi edebiyata sarılmalı ve diğer sanat dalların da geliştirmeli, etkili iletişim sürecini bir an önce başlatmalı.
 
DÜNYA İLETİŞİM AĞINDA AFRİKA

Dünya iletişim ağı, birkaç batılı büyük haber ajanslarının baskın kontrolünde.. Afrika ve diğer doğu ülkeleri hakkında yaptıkları haberlerde aynı dili kullanıyorlar. Her haberin hikayesi ve içeriği kaleme alınırken veya sosyal medya yoluyla muhataplarına ulaştırılırken hedef kitle öncelikli olarak batılı toplumlar. 

Dünyada en hızlı gelişen alanlardan birinin medya olduğuna hiç kuşku yok. Afrika ülkelerinin çoğu, bu anlamda belki çok güçlü medya organlarına yeteri kadar sahip değil. Fakat medya kuruluşları basın mensupları ve kültür sanat insanları, 21. yüzyıla kadar eski sömürgecilerin iletişim ağlarının tesirinden kendilerini koruyamadı. Ekonomik kalkınmalarına bağlı olarak da bu alanda gözle görülür gelişmeler var. Ne var ki, dünyanın diğer taraflarındaki süreçler çok hızlı ilerlediğinden Afrikalıların bunları yakından takipleri hep zordu.

Şimdilerde birçok ülkede yayınlanan günlük gazete ve televizyonlarda, hatta daha yaygın şekillerde radyolarda, bilhassa her devletin kendi sınırları içindeki gelişmeler anında toplumlara duyuruluyor.

Afrikalı basın mensupları, kısa vadede baskı araç gereçlerini, iletişim teknolojilerini edinmeli; ulaşabildikleri kadar çok sayıda insanın basın ve yayın organları ile yakın temaslarını kurmaları gerekiyor. Spor ve müzik faaliyetlerine ayrılan hem insan hem de maddi kaynakların medya alanındaki gelişmeleri takipten geride bırakılmaması gerekli.
 

TÜRKİYE AFRİKA İLETİŞİM İŞBİRLİĞİ

Her geçen yıl Türkiye’nin Afrika’da pek çok alanda gelişerek artan etkinliklerinde maalesef medya alanında yürütülen çalışmalar gereken noktaya bir türlü ulaşılamadı. Resmi ve özel medya kuruluşlarımız Afrikalı gazeteciler, televizyoncular ve bütün medya mensuplarıyla gerektiği kadar dayanışma ve etkileşim sağlayamadı. Oysa bu kıtaya önem veren birçok ülke, bu etkileşimi kendi uluslararası basın ve yayın kurullarınca yürütüyor.

2012 yılındaki 1. Türkiye-Afrika Medya Forumu’nda Afrikalı gazetecilerin Türkiye’den istediği en önemli talep, aynı anda Türkiye’de üretilen her türlü medya malzemelerinin yer aldığı fuarın da o etkinliğe denk getirilmesi idi. O zaman yapılmadığı gibi ikincisinde de yapılmadı. Türkiye ile Afrika ülkeleri, genel olarak İslam ülkeleriyle sadece Batılı haber ajansları üzerinden haberleşebiliyor. Bu dolayımlı iletişim, iletişimin niteliğini ve haberlerin içeriğini de etkiliyor..

İletişim özgürlüğü, Batı’nın dünya iletişim ağı dışında bağımsız iletişim platformları kurarak güçlü ajanslarla işbirliği ile mümkün olabiliyor. Bu yüzden TRT ve Anadolu Ajansı’nın, Afrika’daki muadili kuruluşlarla yılda birkaç kez küçük çaplı da olsa farklı temalar üzerinde toplantılar ve formasyon eğitimleri gerekiyor.

On yıl sonra 2022 yılı mayıs ayında İstanbul’da ikincisi düzenlenen 2.Türkiye-Afrika Medya Forumu’na 100 kadar Afrikalı medya mensubu davet edildi. Forumda, ülke olarak kıtaya bir algı belirlemek değil, tam tersine bu alanda karşılıklı ne tür işbirlikleri, hangi alanlarda etkileşimler sağlanabileceği üzerinde duruldu. Afrika kıtasındaki tüm medya kuruluşlarının kendi algılarını sağlayacakları ve iletişim dilini kazanacakları bir deneyim, bir bilinçlenme sürecine ihtiyaç duyuluyor. Türkiye’de eğitimlerini iletişim alanında tamamlayan Afrikalı öğrencilerin hem kendi medya organlarımızda hem de kendi ülkelerinde bu alandaki kurumlarda çalışmaları için özel gayret göstermemiz gerekiyor.

Aslında Türkiye Afrika ilişkileri dediğimizde akla sadece medya konusu gelmemeli. Elbette sosyal, kültürel faaliyetlerin yanında ekonomik ve siyasi faaliyetler de yürütülmeli.. Fakat unutulmamalı ki Türkiye’nin Afrika politikasının daha yaygın ve kalıcı olması, üniversite ve medya alanındaki etkinliklere bağlı.