Toprağın Altındaki Güç

Son yıllarda, Türkiye  savunma sanayinde elde ettiği başarılar sadece teknolojiyle değil, aynı zamanda stratejik yeraltı kaynaklarıyla da yakından ilişkili. KAAN savaş uçağı gibi milli projelerin arkasında artık yalnızca mühendislik kabiliyeti değil, Maden Diplomasisi diyebileceğimiz yeni bir stratejik güç dengesi var. 

Bu denklemde öne çıkan maden ise, adını son dönemde sıkça duymaya başladığımız Samaryum.

Peki neden özellikle Eskişehir? Ve neden ABD dahil büyük güçler Türkiye’nin bu bölgesine yakından ilgi gösteriyor?

Samaryum Nedir?

Samaryum (Sm), nadir toprak elementleri arasında yer alan, gümüşi renkli, yüksek sıcaklığa dayanıklı ve manyetik özellikleriyle öne çıkan bir metal. Doğada saf halde bulunmayan, genellikle monazit ve bastnäzit mineralleri içinde düşük oranlarda yer alan bir element..

Onu diğer metallerden ayıran özelliği, yüksek sıcaklıklarda bile manyetik özelliğini koruyabilmesi. Bu özellik, özellikle jet motorlarında ve savunma elektroniğinde Samaryum’u vazgeçilmez hale getiriyor.

Nerelerde Kullanılıyor?

Samaryum, sanayinin bel kemiği olan manyetik alaşımların ana bileşenlerinden biridir. Özellikle Samaryum-Kobalt (SmCo) mıknatıslar, yüksek sıcaklığa dayanıklı bir mıknatıs çeşidi.

• Jet motorlarında,

• Uçakların yönlendirme sistemlerinde,

• Radar ve füze kontrol mekanizmalarında,

• Uydu iletişim sistemlerinde,

• Yüksek ısıya maruz kalan savunma elektroniği bileşenlerinde kullanılıyor.

F-35 savaş uçaklarında ve diğer 5. nesil platformlarda SmCo mıknatısların kritik bileşenlerde yer aldığı biliniyor. Kısaca bu mıknatıs diğerinden ayıran özellik diğerleri yüksek sıcaklıklarda özelliklerini yitirirken, Samaryum bu koşullarda stabil kalabiliyor.

Yani bir anlamda, bir savaş uçağının beyninin çalışmasını sağlayan sessiz ama kritik bir kahraman.

Dünya Piyasası ve Stratejik Denge

Samaryum dahil nadir toprak elementlerinin üretiminde Çin mutlak hâkim konumda. Küresel üretimin yaklaşık %80-85’i Çin’de yapılıyor.

Bu da Samaryum gibi elementleri yalnızca sanayi değil, jeopolitik silah haline getiriyor.

ABD ve Avrupa ülkeleri, Çin’in tedarik zincirindeki bu üstünlüğünü kırmak için alternatif kaynaklar arayışında. 

“İşte bu noktada Türkiye’nin Eskişehir-Beylikova rezervi öne çıkıyor.” Çünkü Türkiye sadece stratejik bir coğrafyada değil, aynı zamanda stratejik madenlerin üzerindeki bir ülke.

Türkiye’nin Cevheri: Eskişehir-Beylikova

2022 yılında açıklanan verilere göre, Eskişehir’in Beylikova ilçesi, dünyadaki en büyük ikinci nadir toprak elementi rezervine sahip.

Yaklaşık 694 milyon tonluk bu dev rezervde 17 elementin 10 tanesi bulunuyor; bunlardan biri de Samaryum. 

Ayrıca bölgede ciddi miktarda Toryum rezervi de mevcut. Toryum ise, geleceğin nükleer enerjisinde uranyum’a alternatif olabilecek kadar stratejik bir element.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın planına göre, Beylikova’da yıllık 570.000 ton cevher işleme kapasitesine sahip tesisler kurulacak. Bu tesislerde Samaryum, Neodimyum, Lantan, Sezyum gibi yüksek teknoloji sanayilerinde kullanılan elementlerin ayrıştırılması hedefleniyor.

Bu tablo, Türkiye’yi sadece bir maden üreticisi değil, işlenmiş stratejik madde tedarikçisi konumuna getirebilir.

ABD’nin, Çin’in, hatta Avrupa’nın dikkatle baktığı nokta da tam olarak burası. 

Bu gelişmeler ışığında ülkemizdeki kurumların yapacakları planlamalarda arada bir de olsa gelecek zaman kipinin kullanması üzücü. 

Savunma sanayinde üretici  olan ülkelerin her bir saniyesi dolu. Bu sanayi öylesine büyük ve vaz geçilmez ki, toplam üretim ve satışların volümü yıllık 2.5 Trilyon doların üzerine çıkmış durumda. 

Ülkemizin ilgili kurumları  bu süreçleri yakından takip etmeli ve bu ekonomiden  gerekli payı elde etmek, gelişmek büyümek ve dünyanın en zor ve tehlikeli coğrafyasında kalabilmek için bunu başarmak zorundadır.. 

Bu bir tercih değil, gerçekten zorunluluk haline gelmiştir. 

İğne ve Çuvaldız:

Kendimize şu soruları neden sormuyoruz ?  Ülkemiz yer altı ve üstü bunca değerli maden yatakları ile  201  üniversitemiz ve 185 bin personel ve akademisyenimiz varken, 

Neden, Samaryumu, Bor’u, Kromu, Lityumu, Lantan, Sezyum ve benzeri yüzlerce ekonomik değeri yüksek olan madenlerimizi sadece işlemek değil, onları kullanarak teknolojiye, savunma ve uzay sanayine yeni cihazlar üretemiyoruz? Ve neden üniversitelerimizin AR-GE laboratuvarlarındaki tüplerde Samaryum, Lityum ve diğerleri kaynamıyor? 

Neden, Samaryum madeni bizden çıkmasına rağmen onun manyetik stabilitesini biz değil de, ABD keşfediyor?  ve bu şekilde F 35 savaş uçaklarının savaş gücünü arttırabiliyor.  Asıl sorular bunlar  değil mi ?  Bu işleyiş prosesinin artık değişmesi gerekmiyor mu?

“Türkiye, madenini işleyip teknolojiye dönüştürdüğü gün, artık sadece kaynak zengini değil, Teknolojiyi ve Bilgiyi üreten  ihracatçı  ülke haline gelecektir.

Diğer Stratejik Madenlerimiz

• Bor: Dünya rezervlerinin %73’ü Türkiye’de. Cam, seramik, nükleer, hatta batarya teknolojilerinde kilit öneme sahip.

• Krom: Paslanmaz çeliğin temel unsuru. Türkiye, dünyanın önde gelen krom üreticilerinden.

• Nikel, Lityum, Toryum: Elektrikli araç bataryalarından nükleer enerjiye kadar geniş kullanım alanlarıyla geleceğin ve enerji ekonomisinin jeopolitik  temeli 

Sonuç, Maden Diplomasisi Çağı

Bugün savaşlar sadece toprak için değil, teknolojik üstünlük için veriliyor. Ve bu üstünlüğün anahtarı artık sadece silah değil, madenler ve orijinal bilgi üretiminde gizli 

Türkiye, KAAN gibi yerli savunma projeleriyle gökyüzünde kendi bağımsızlığını ilan ederken, yer altında da aynı mücadeleyi veriyor.

Samaryum gibi stratejik elementler, “yeni çağın petrolü” olarak tanımlanıyor.

ABD’nin, Çin’in, Rusya’nın bu madenlere olan ilgisi tesadüf değil, çünkü kim bu metalleri kontrol ederse, geleceğin teknolojisini de kontrol edecek.

Eskişehir topraklarında yatan bu potansiyel, doğru planlama ve yerli işleme kapasitesiyle birleştiğinde, Türkiye’yi sadece teknoloji tüketen değil, teknoloji üreten ve belirleyen bir ülke konumuna taşıyabilir.

“Belki de geleceğin savaş uçakları, enerjisi ve elektroniğine artık Anadolu toprağının Samaryum’u yön verecek.
 

Kaynakça

Türkiye Yüzyılı Savunma Sanayii Raporu, Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB),

2024.https://www.ssb.gov.tr

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) – Beylikova Nadir Toprak Elementleri Rezervi Bilgi Notu, 2022

https://www.enerji.gov.tr

Eti Maden Genel Müdürlüğü – Nadir Toprak Elementleri ve Türkiye Potansiyeli
https://www.etimaden.gov.tr

ABD Jeolojik Araştırma Kurumu (USGS) – Mineral Commodity Summaries 2024: Rare Earths (Samarium, Neodymium, Lanthanum, etc.)

https://www.usgs.gov/centers/national-minerals-information-center

European Commission – Critical Raw Materials Report (2023)

https://ec.europa.eu/growth/sectors/raw-materials

Defense Advanced Research Projects Agency (DARPA) – Rare Earth Elements in Defense Applications, U.S. Department of Defense, 2022.

TUSAŞ (Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş.) – KAAN Programı Teknik Bilgilendirme Dosyası, 2023.

https://www.tusas.com

International Energy Agency (IEA) – The Role of Critical Minerals in Clean Energy Transitions, 2023.

https://www.iea.org/reports/critical-minerals-and-energy-transitions

Anadolu Ajansı / TRT Haber / Bloomberg HT – “Eskişehir Beylikova'da Dünyanın İkinci Büyük Nadir Toprak Elementi Rezervi Keşfedildi”, 2022.

Journal of Applied Physics – “Magnetic Stability of SmCo Alloys at High Temperatures”, Vol. 132, Issue 4, 2021.

Muzaffer Şafak / Haber7