Dijital çağ, gençliği özgürleştirmek yerine meşgul ediyor. “Bilgiye ulaşmanın kolaylaştığı bu çağda, genç zihinler hiç olmadığı kadar dağınık ve dikkatleri parçalanmış durumda.” Sonsuz bildirimler, anlık içerikler, kaydır–beğen–geç döngüsü… Günümüz gençliği, üretmek yerine izlemeye, düşünmek yerine kaydırmaya yönlendiriliyor.

Bu bir rastlantı değil; bu, algoritmalarla yönetilen dijital bir kandırılmışlık hali.

Sürekli Meşgul Edilen Bir Nesil

Artık zaman bile dijital bir ürün. Sosyal medya platformları, gençlerin her dakikasını “meşgul” tutmak üzerine tasarlandı. Boşluk bırakırsanız düşünürsünüz; düşünürseniz sorgularsınız. O yüzden gençliğe düşünme fırsatı tanımayan bir sistem kurulmuş durumda. Her bildirim, her öneri, her “trend” bir dikkat tuzağı.

Böylece gençlik, bir yandan özgür olduğunu sanıyor ama aslında dijital zincirlerle bağlı bir döngünün içinde savruluyor.

Algoritmik Oyalanma

TikTok, YouTube, Instagram... Hepsi kişisel tercihlerden çok daha güçlü bir şeye dayanıyor: Davranış tahmini algoritmaları. “Artık algoritmalar yalnızca içeriği değil, düşünme biçimimizi de şekillendiriyor.”

Bu sistemler, gençlerin neye ne kadar süre baktığını ölçüyor, hangi içeriğe daha fazla tepki verdiğini analiz ediyor, sonra da onları ekran başına bağlayacak yeni içerikler sunuyor.

Gençlik düşünmüyor; düşündürülüyor. Seçmiyor; seçtiriliyor. Bu, özgürlüğün en tehlikeli biçimde çarpıtıldığı bir dönemdir. Gençlik özgür olduğunu sanıyor ama dijital zincirlerle örülmüş görünmez bir döngüde savruluyor.”

Gerçekten Uzaklaşmak

Dijital kimlik, gerçek kimliğin yerini aldı. Beğeni sayısı, takipçi sayısı, paylaşım sıklığı… Artık değer ölçütü bunlar. Gençlerin bir kısmı, sanal başarılarla gerçek başarının farkını unutmaya başladı.

Derin sahte (deepfake) videolar, yapay popülerlik ve bilgi kirliliği ise gerçeği bulanıklaştırıyor. Artık “görmek” inanmaya yetmiyor; “bilmek” bile manipüle ediliyor. “Hakikat, sanal bir sisin içinde görünmez hale geliyor.

”Farkındalığın Gücü

Yine de umut var. Her çağın içinde uyanan bir bilinç dalgası vardır.

Gençlerin dijital okuryazarlığı yükseliyor; bilgi doğrulama araçlarını kullanıyor, kaynak sorguluyor, düşünmeden paylaşmıyor. “Bu, dijital kuşatmaya karşı gelişen sessiz ama güçlü bir direnişin işaretidir.”

Asıl mesele, “dijital özgürlük” kavramını yeniden tanımlamakta: teknolojiye mahkûm olmadan, onu bilinçle yönetecek bir gençlik inşa etmek.

Çözüm: Dijital Kandırılmışlıktan Kurtuluş İçin Adımlar

• Zaman Disiplini Geliştirin:

Günün belli saatlerinde “ekransız zaman dilimi” oluşturun. Sabah uyandığınızda ve gece uyumadan önce ekranlardan uzak durun.

• Bildirimleri Sınırlayın:

Gereksiz uygulama bildirimlerini kapatın; odaklanmayı geri kazanın.

• Gerçek Etkileşimi Artırın:

Dijital paylaşımlar yerine yüz yüze sohbetleri, doğayı, sporu ve kitabı tercih edin.

• İçerik Diyeti Uygulayın:

Günlük içerik tüketiminizi sınırlayın; “tüketmek” yerine “üretmeye” yönelin.

• Dijital Farkındalık Eğitimi:

Okullarda ve kurumlarda dijital okuryazarlık programları yaygınlaştırılmalı; algoritmaların manipülasyonuna karşı bilinç artırılmalı.

Gençlerin Dijital Meşguliyet Haritası (Türkiye 2025)

Veriler: We Are Social & Hootsuite 2025 Türkiye Dijital Raporu

Bu tablo, dijital dünyanın gençler üzerindeki etkisinin artık sosyolojik bir meseleye dönüştüğünü gösteriyor.

Sorun yalnızca ekran süresinde değil; dijital meşguliyetin, düşünme alışkanlıklarını ve zaman algısını dönüştürmesinde.

Gençliğin Dijital Meşguliyet Haritası

Gençlerin gün içindeki dijital meşguliyet düzeyini göstermektedir. Ortalama bir genç, gününün yaklaşık 7-8 saatini ekran karşısında geçiriyor. Bu süre içinde sosyal medya, çevrim içi oyunlar, kısa video platformları ve dijital sohbet ortamları öne çıkıyor.

Dijital Meşguliyet Dağılımı (Günlük Ortalama Saat)

• Sosyal Medya: 3,2 saat
• Kısa Video Platformları: 1,7 saat
• Oyun: 1,4 saat
• Dijital Sohbet/İletişim: 0,9 saat
• Eğitim ve Bilgi Amaçlı Kullanım: 0,8 saat

Gençlerin Sosyal Medya Kullanım Oranları (2024):

• Instagram: %57
• Facebook: %8
• YouTube: %12
• Twitter: %20
• LinkedIn: %1

Bu tablo, “Dijital Kandırılmışlık” olarak tanımladığımız olgunun temelinde dikkat ekonomisinin ve algoritmik yönlendirmelerin nasıl çalıştığını gösteriyor.
Gençlik, görünürde “bağlantıda” ama gerçekte kendinden uzaklaşıyor.

“Gerçek özgürlük, dijital araçları bilinçle kullanabilmekten geçiyor. Gençlik, bu farkındalıkla hem kendini hem de geleceği yeniden inşa edebilir.”

Kaynakça

We Are Social & Hootsuite. Digital 2025: Turkey Report. (2025).
Erişim: https://wearesocial.com/reports/digital-2025-turkey

Pew Research Center. Teens, Social Media and Technology 2024. (2024).
Erişim: https://www.pewresearch.org

Common Sense Media. The State of Media Use by Teens and Tweens 2025.
(San Francisco, 2025)

UNESCO. Youth and Digital Well-being: Global Overview Report. (2024).
Erişim: https://www.unesco.org/reports/digital-wellbeing

Muzaffer Şafak / Haber7