(... Dünden devam)

Mimari Özellikler:

Kariye Kilisesi, tipik Bizans yapısı olarak kabul edilmekte. Dışarıdan tuğla duvarlarıyla oldukça sade görünmekle birlikte içi en süslü kiliselerden biri. Geçiş niteliğindeki alt katı giyinme odası olarak kullanılmış olabilir. Uzun uzadıya mimari özelliklerinin teknik kısmına girmeyeceğim, özetle, tek nefli bir sapel olan parekklesion, apsis, dış narteks, dış cephelerde yuvarlak kemerler, yarım payeler, nişler ve taş tuğla örgü sıraları, payanda, pandantif, naos, bema, pastoforium gibi kilit kelimeleri vereyim anlamadığım terimleri anlatma çabasının kifayetsizliğine siz karar verin.

Mozaikler

Kariye mozaik ve freskleri Bizans resim sanatının son dönemine ait (14. yy.) en güzel örnekleri. Derinlik fikri, figürlerin hareket ve plastik değerlerinin verilişi, figürlerdeki uzama bu üslubun özellikleri. Dış nartekste İsa'nın hayatı, iç nartekste ise Meryem'in hayatı ile ilgili sahneler yer alıyor. Bu sahneler, Hz. Meryem'in ve Hz. İsa'nın hayatındaki olaylara göre kronolojik bir sıra takip ediyor. Kronolojik sıraya göre iç nartekste mevcut ilk mozaik, çocuğu olmayan üzgün Joachim'in (Hz. Meryem'in babası) dağdaki halini betimlerken, son mozaik ise Yusuf ve Meryem'in ayrılışını betimliyor. Kronolojik sıraya göre, dış narteksteki ilk mozaik ise Yusuf'un düşünü betimleyen mozaik.

Sol tarafta Hz. İsa'nın doğumu, vali Quirinus'un önünde nüfus sayımı, meleğin Yusuf'a görünüp Meryem'i alıp gitmesini öğütlemesi, ekmeğin çoğaltılması, suyun şaraba dönüştürülmesi; sağ tarafta ise haberci kralların Hz. İsa'nın doğumunu haber vermesi, felçlilerin iyileştirilmesi ve çocukların katli gibi sahneler var. İç mekandaki mozaikler “Bakire Meryem”in hayatından kesitler sunar ve İsa’nın mucizelerini gösterir. Gerek duvarlarda, gerekse tavandaki mozaik betimlemeler günümüze çok az hasarla ulaşmış. Mozaiklerin yanı sıra renkli ve desenli mermer süslemeler de var. Kubbede İsa ve dilimler içinde Hz. İsa'nın ataları gösterilmiş.

Hz. Meryem'in doğumu, ilk adımları, Cebrail'in Hz. Meryem'e bir çocuğu olacağını haber vermesi, tapınağa örtülecek örtü için yün alınması, Hz. Meryem'in ölümü, çocuk İsa'yı taşıyan Meryem ve bir aziz mozaiği, kubbesinin ortasında Meryem ve çocuk İsa, dilimlerinde ise 12 melek tasviri gibi sahneler yer almakta. Apsiste görülen "Cehenneme İniş", yani "diriliş" (anastasis) sahnesi çok az hasarla günümüze ulaşmış gerçek bir sanat eseri. Onun üst kısmında yer alan "son duruşma" sahnesi burada tüm olarak gösterilmiş. Tavanın tepe kısmında evren bir salyongozu andırırcasına, spiral biçimde tasvir edilmiş.

Müzeye girer girmez tavanın en yüksek noktasına kadar Hristiyanlığa ait ne kadar figür, ne kadar aziz, melek, ritüel varsa ilmek ilmek işlenmiş hayran kalıyorsunuz. Dikkatli gözle bakmazsanız içiçe geçmiş birkaç odayı, dakikalar içinde gezip çıkmanız mümkün. Derinlemesine bir bakış açısıyla bakarsanız şayet benim gibi, her birinin hikayesini merak etmekten beyniniz ambole oluyor.

Ot gibi yaşayanlar, it gibi ölürler!

Bana bu güzel havalarda gidip küf kokan içi boş, eski binalara mı tıkılalım demeyin. İtiraf edeyim ben de lise tarih derslerini elime ve sıraya yazdığı kopyalarla kotarmış bir ferdim. Çok ilgiliyim demeyeceğim. Ve buna dayanarak daha bir ahkam kesme hakkım olduğunu düşünmekteyim. Sizlerden biriyim hesabına binaen. Argoda kaçsa burada tarihini bilmeyen bir milletin hazin sonunu uydurduğum bir özlü sözle antmaya çalışacağım. Üzerine alınma hakkını öncelikle kendime tahsis ederek, “Ot gibi yaşayanlar, it gibi ölürler.” diyeceğim.

21’den 6 çıktı 15 kaldı…

Kariye müzesindeki mozaiklerin size anlatmak istediklerine açın kulaklarnızı ve gözlerinizle dinleyin tarihin billur kokan sesini ve hissedin.  Sömürdüğü ülkelerde, daha bir asrı doldurmamış tarihi binalarını yere göğe sığdıramayan Avrupa insanından ders alın. 15 asırlık Kariye müzesine bir de o gözle bakın. 1500 yıldır ayakta durmasına gösterdiğiniz saygı ile, bunca badire atlatmasındaki ilahi hikmete hürmeten ve tevekkül ederek Meryem ana heykeline uzun uzun bakın. Onun masumiyet fışkıran resmindeki iffet, etrafımızı ve ne yazıkki bizleri dahi saran fahşa ve münkeri hatırlatsın size. Mahşer betimlemelerinde ölünmü hatırlayın ve nasıl hesap vereceğinizin derdinedüşün. Din büyüklerinin dahi Hz. İsa’nın eline eteğine yapışmasından anlayın müstekbirliğin ateş demek, din büyüklerine tapmanın şirk demekle aynı kefede akran oluşunu.

Her bir mozaik parçası binlerce ibret vesikası olan bu binayı defalarca ve defalarca ziyaret edin ki, ancak size verebileceği derslerin binde bilmem kaçını götürün bilgi haznenize. Binadan çıkınca bahçesinden İstanbul’u seyredin. Kariyenin etrafının yemyeşil ormanlarla kaplı olduğu o dönemlere yolculuk edin, ilerden Sultanahmet’in, Ayasofya’nın minarelerini farkedin. Sahip olduğunuz tarihi farkedin. Ve artık kopya çekmeyin, barışın tarihinizle ve onu kana kana için.

20.yy.’ın fertleri olarak 21.yy’ın Ortadoğulu genç kızlarının size kendi tarihlerini saatlerce anlatabilmesinden etkilenin. Dakikaka tutun, kaç dakika sürer benim konferansım bir de ordan yakın. Meşalenizde har kaldıysa şayet.

(Bitti)

Nuray Kahraman - Haber 7
nuraykahraman78@hotmail.com