Anayasa m.27 ise, bilim ve sanat hürriyetini güvence altına almıştır. Bu maddelerde düzenlenen hak ve hürriyetlere, her vatandaş eşit şekilde sahiptir.

Anayasa m.130 ila 132’de yükseköğretim kurumları ve üst kuruluşları, yani üniversiteler düzenlenmiştir. Bu hükümlerde; üniversite tahsili ve akademik çalışma yapmak isteyenlerin ayrı bir statüde değerlendirildikleri görülmektedir. Üniversitelerde okuyanlar da, gerek tahsil görürken ve gerekse mezun olduktan sonra kendi içlerinde eşit değerlendirilmelidirler.

Üniversite tahsilinin kendi disiplin kuralları vardır. Bu disiplin kurallarının dayanağı Anayasa m.130/9 ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu m.54, 63 ve 65/a-9’dur.

Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı tarafından 18.08.2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Yükseköğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliği’nde; yükseköğretim kurumlarında okuyan öğrencilerin tabi olacakları disiplin suç ve cezaları ile soruşturma usulü düzenlenmiştir. Toplam 32 maddeden ve bir geçici maddeden oluşan bu Yönetmelikte, yükseköğretim kurumlarında öğrenciler için geçerli olacak disiplin suç ve cezaları ile disiplin soruşturması süreci, zamanaşımının uygulanış şekli ve soruşturmanın tamamlanma biçimi ile kararlar, bu kararların infazı ve kararlara karşı itiraz yolunun düzenlendiği görülmektedir. Bu Yönetmelikte; öğrencilere verilecek disiplin cezalarının ne şekilde, nerede ve ne kadar süre tutulacağı, gerektiğinde kime, ne şekilde ve nasıl verileceğine dair açıklık bulunmadığı ve bu konuda bir başka hukuk kuralına atıf da yapılmadığı anlaşılmaktadır.

Disiplin suç ve cezaları ile ilgili sicillerin öğrenciler bakımından nasıl tutulacağına ilişkin düzenleme, 2547 sayılı Kanunun 63. maddesine dayanak almak suretiyle YÖK Başkanlığı tarafından düzenlenen ve 08.03.2000 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Yükseköğretim Üst Kuruluşları ile Yükseköğretim Kurumları Sicil Yönetmeliği’nde gösterilmiştir. Bu Yönetmelik; yalnızca öğrencilerin disiplin sicillerini değil, öğretim elemanları ile memur ve diğer personellerin sicillerin nasıl tutulacağını da kapsamaktadır. Toplam 14 madde ve üç ekten oluşan bu Yönetmelik; öğrenci sicillerinin nasıl tutulacağına yalnızca 10. maddesinde ve EK-3’de yer vermiştir.

“Öğrencilerle ilgili sicil fişlerinin doldurulması” başlıklı 10. maddeye göre; “Öğrencilerin öğrenimlerinin devamı sırasında aldıkları ödül ve cezalar Ek (3)’deki sicil fişlerine işlenerek dosyasında saklanır”. EK-3’e göre; öğrencinin resminin, genel bilgileri ile aldığı ödül ve cezaların yer alacağı öğrenci fişi düzenlenecektir. Bu Yönetmelikte de, sicilin tutulup saklanması ile ilgili genel geçer ifadelerin kullanıldığı, disiplin suç ve cezalarının saklanma ve kullanılma şeklinin, süresinin ve ne zaman ve nasıl silineceğine veya sicilden çıkarılacağına veya talep edildiğinde verilmeyeceğine dair açık hükümlerin bulunmadığı; bir anlamda, yükseköğretimde okuyan ve “öğrenci” sıfatı ile akademik hayatını sürdüren kişilerin bu sırada işledikleri disiplin cezaları yönünden korunmasız bırakıldıkları görülmektedir.

Oysa adli suç ve cezalara ilişkin “hükümlü” sicillerini düzenleyen 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu’nun 9 ve 12. maddelerinde bu konuların ayrıntılı düzenlendiği, hatta 5352 sayılı Kanunun diğer hükümlerinde de suç işleyen kişilerin ileride bu sıfatlarından kurtulmalarına yardımcı hükümlere yer verildiği ve yasak hakların iade edildiği anlaşılmaktadır.

5352 sayılı Kanunun “Adli sicil ve arşiv bilgilerinin gizliliği” başlıklı 11. maddesine göre; “Adli sicil ve arşiv bilgileri gizlidir. Bu bilgiler, görevlilerce açıklanamaz ve bu Kanun hükümlerine göre verilen kişi, kurum ve kuruluşlarca veriliş amacı dışında kullanılamaz”.

Hal böyle iken, üniversitede okuyan öğrencilerin anlık hataları nedeniyle aldıkları disiplin cezalarının nerede ise bir ömür boyu öğrenci dosyalarında saklanmasının anlaşılabilir ve kabul edilebilir bir yanı bulunmamaktadır. Bu düzenleme eksikliği, “haklar dengesi” ile “evleviyet” kurallarına da uymamaktadır. “Haklar dengesi” açısından, adli sicilde önce öğrenci sicil kayıtlarının ne şekilde saklanacağı, nasıl kullanılacağı ve ne zaman öğrenci dosyalarından çıkarılıp kullanım dışı bırakılacağı düzenlenmektedir. “Evleviyet” kuralı; adli sicil kayıtlarının bile adli sicilden, bir süre sonra da adli sicil arşivinden kaldırıldığı anlaşıldığında, disiplin cezalarında süre şartlarına bağlı olarak öğrenci sicil dosyalarından çıkarılması ve bu konuda başkalarına bilgi verilmemesi gerekir.

Yukarıda bahsettiğimiz Kanun ve yönetmeliklerde bu konuyu düzenleyen hükümler olmaması, “hukuk devleti” ilkesini güvence altına alan Anayasa m.2 ve temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılmasını düzenleyen m.13’e ve öğrenciliği sırasında veya mezuniyetinden sonra lisansüstü öğrenimi görmek veya çalışmak isteyen bireyin önüne disiplin cezasının sürekli bir “korkulu rüya” olarak çıkması/çıkarılması; hukuka, akla, vicdana ve adalete aykırıdır. Bu aykırılık, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi 1. Ek Protokolü’nün “Öğrenim hakkı” başlıklı 2. maddesini de ihlal etmektedir. Çünkü sicile kaydedilip öğrenci dosyasında süresiz saklanan, silinmeyen, dosyadan çıkarılmayan ve talep edildiğinde başka kurum ve kuruluşlarına verilen disiplin cezalarından dolayı, mezun öğrenci lisansüstü öğrenim için başvurduğu yerlere kabul edilmemekte veya diğer adaylarla eşit haklara sahip olamamaktadır.

Karşı fikir olarak şu görüş ileri sürülebilir; öğrenci okuduğu üniversitenin disiplin kurallarına uygun davranmak ve o kuralları ihlal etmemek zorundadır. Disiplin kuralını ihlal eden öğrenci, elbette disiplin cezası ile cezalandırılmalı ve kısıtlamaya tabi tutulmalıdır.

Bu fikir kısmen doğrudur. Öğrencinin okuduğu üniversite ile ilgili kısıtlama veya hak kayıplarına tabi tutulması mümkündür. Ancak bu kısıtlamanın, o öğretim kurumundan ayrıldıktan veya mezun olduktan sonra öğrenciyi başka öğretim yerinde veya çalışma hayatında takip etmesi ve hatta bu takibin süresiz olması kabul edilemez. Bu konuda bir yol ve iki formül tatbik edilmelidir. Yol; öğrenci disiplin sicillerinin saklanması, kullanılması, bunların silinmesi, çıkarılması ve başkalarına nasıl verileceği ve bunların süresi en azından yönetmelikle düzenlenmelidir. Bu sicillerin; öğrencinin sadece okuduğu sırada mı, yoksa mezun olduktan sonra bir süre daha kullanılıp kullanılmayacağı ve bunun çalışma hayatını etkileyip etkilemeyeceği ise ayrıca belirlenmelidir.

Kanaatimizce, öğrenci disiplin cezasını aldığı yükseköğretim kurumunda okuduğu sürece disiplin cezası saklanmalı ve mezun olduktan sonra da bir süre daha, örneğin asgari bir, azami üç yıl saklanıp, önceden belirlenecek kurum ve kuruluşların bilgisine açık tutulmalıdır.

Yine karşı fikir, 2547 sayılı Kanun m.63’de yer alan 2. cümle ile ortaya koyulabilir. 2. cümleye göre; “Her türlü atama, yükselme, akademik unvanların kazanılması ve diğer özlük işlemlerinde bu siciller esas alınır”. Bu cümle; öğrenci disiplin cezalarının yükseköğretim kurumuna dahil yerlerden süresiz biçimde dikkate alınacağını, fakat mezun öğrencilerin çalışma hayatını etkileyeceğini ortaya koymaktadır. Ancak mezun öğrencinin başvurduğu yerin tabi olduğu kurallar; başvurucunun öğrenciliği sırasında aldığı disiplin cezasının dikkate alacağını öngörmekte ise, bu da ayrı bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Kanaatimizce 63. maddenin 2. cümlesi, öğrenci disiplin cezalarının iş başvurularında dikkate alınmasının yasal dayanağı olamaz. Bu hüküm, yalnızca Türkiye Cumhuriyeti’ne bağlı üniversite ve yüksekokullar için geçerlidir. Daha geniş bir uygulama, çalışma hakkına ve yukarıda yer verdiğimiz mevzuata aykırıdır.

Anayasa m.13’e göre; “Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz”.

Sonuç olarak; öğrencilerin disiplin cezalarının kullanılması, kaldırılması ve silinmesi usul ve esasları ile ilgili hukuki boşluk olduğu bir gerçektir. Bu eksikliğin öğrenci aleyhine işletilmemesi gerekir. Mezuniyet sonrası için yurtdışı okullarına başvuran veya iş başvuruları yapan öğrenciler, disiplin cezalarından etkilenmemeli ve bu cezalar yalnızca öğrencinin üniversitesinde veya azami olarak YÖK’e bağlı üniversitelerde dikkate alınmalıdır. Bunun sebebi, 2547 sayılı Kanunun m.63’ün 2. cümlesidir. Bu cümlenin de; soyut ve süresiz olduğu, Anayasa m.13’ün maksadını aştığı bir gerçektir.

Öğrenci sicilleri ile ilgili net düzenlemelerin öngörülmesi gerektiğini, disiplin cezalarının süreklilik arz eden olumsuz etkilerinden kurtulma konusunda nihai çözüm olacağını ifade etmek isteriz.