Yeni bir anayasanın hazırlanmasının gündeme tekrar geldiği bir günde, Türk anayasalarında belki de en çok ihmal edilen bir konuda bir şeyler yazmaya çalışmak biraz hüzün verici.

Yaklaşık 150 yıldır süren anayasa tartışmalarına dikkatle bakıldığında; “temel haklar ve hürriyetler” etrafında koparılan fırtınaların sebep olduğu toz duman içinde yerel yönetimlerin ihmal edilmişliği kaç kişinin dikkatini çeker acaba?

İnsan-aile-sokak-mahalle-şehir-devlet silsilesinin “tarih” oluşunun üzerinden neredeyse bir asır geçmişken, insan ile devlet arasındaki kayıp halkaları hangi yiğit yeniden inşa edecek?

Kimler çıkıp da yerel yönetimi etraflıca tartışacak?

Bir buçuk asrı bulan bir süreçte asla “reşit” olamayan yerel yönetim, “vesayet”ten çıkıp 2004 reformlarının ruhuna uygun bir rehberliğe ne zaman kavuşacak?

Vasiler anayasa yaparken, çimler ne olacak?

1924’te, 61’de ve 82’de olduğu gibi yine mi ezilecek?

Ezilsin, ne olur ki?

Nasıl olsa belediye var!

İyi ki belediye var, iyi ki yerel yönetim var.

Siyasetin okulu olan yerel yönetim.

Büyük devlet adamları yetiştiren yerel yönetim.

Türkiye’nin millî birliğinin ve bütünlüğünün harcı olan yerel yönetim…

Yeni anayasada yepyeni bir perspektifle tanımlanması gereken yerel yönetim.

Bu cümleden; 1982 Anayasası’nın yerel yönetimleri düzenleyen o korkunç 127’nci maddesine bir bakalım.

Muhtemelen yerel yönetim hakkında sığ bilgilerin verdiği ufuksuzlukla kaleme alınan bu madde, belki de dünya anayasa tarihinin en gülünç metnidir.

Şu tanımdaki garabete mi üzülelim, cümledeki özensizliğe mi üzülelim, yoksa noktalama işaretlerinin metne gelişigüzel serpiştirilmesine mi üzülelim!

Üstelik bunları yazanlar zamanın profesörleri.

Örnek 1: Mahalli idareler; il, belediye veya köy halkının mahalli müşterek ihtiyaçlarını karşılamak üzere kuruluş esasları kanunla belirtilen ve karar organları, gene kanunda gösterilen, seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzelkişileridir.

Peki ya aşağıdaki cümleden siz ne anlarsınız? Bakan, organı ve üyeyi nereden uzaklaştırıyor?

Örnek 2: Görevleri ile ilgili bir suç sebebi ile hakkında soruşturma veya kovuşturma açılan mahalli idare organları veya bu organların üyelerini, İçişleri Bakanı, geçici bir tedbir olarak, kesin hükme kadar uzaklaştırabilir.

Aşağıdaki fıkra hem birinci fıkra ile çelişmekte hem de “yerel yönetim” kavramını yok eden bir ruha ve lafza sahiptir.

Örnek 3: Merkezi idare, mahalli idareler üzerinde, mahalli hizmetlerin idarenin bütünlüğü ilkesine uygun şekilde yürütülmesi, kamu görevlerinde birliğin sağlanması, toplum yararının korunması ve mahalli ihtiyaçların gereği gibi karşılanması amacıyla, kanunda belirtilen esas ve usuller dairesinde idari vesayet yetkisine sahiptir.

Türkiye’nin günümüz ihtiyaçlarını karşılayacak kadar gelişkin, fakat kısa ve öz bir anayasaya ihtiyacı var.

Yeni anayasanın her bölümü sadece hukukçuların değil, o konularda uzman olan akademisyenlerin, uygulamacıların, kanaat önderlerinin ve ilgili diğer toplumsal kesimlerin aktif katılımı ile hazırlanmalıdır.

Bu bağlamda yeni anayasada yerel yönetimler için şu tür bir madde önerisinde bulunulabilir:

Yerel yönetim; yerel nitelikli ortak ihtiyaçların karşılanması amacıyla kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişisidir.
Yerel yönetimlerin türleri, kuruluş esasları, seçimleri, yetkileri, görevleri, maliyesi, denetlenmeleri, birlik kurmaları ve birliklere üye olmalarına ilişkin düzenlemeler yerinden yönetim ilkesine uygun olarak kanunla yapılır.
Yerel yönetimlere yetkileri ve görevleri ile orantılı gelir kaynakları tahsis edilir.

Türkiye’nin 1982 Anayasası’ndaki gibi uzun, engelleyici, tutarsız ve gülünç bir düzenlemeye değil, ülkenin millî birlik ve bütünlüğüne katkı sağlayacak kadar güçlü, ancak toplumsal ve ekonomik gelişime ayak uyduracak kadar da esnek bir yerel yönetim düzenlemesine ihtiyacı var.

Çünkü Türkiye’nin iş yapan yerel yönetimlere her zamankinden daha çok ihtiyacı var.

Kalın sağlıcakla.