Lübnan kökenli Hıristiyan bir aileden gelen Amerikan vatandaşı Prof. Fawaz Gerges, Ortadoğu ve İslam üzerine çalışmalarıyla tanınıyor. 2009’da yayımlanan kitabı “The Far Enemy: Why  Jihad Went Global” (Uzak Düşman:Cihad Niçin Küresel Ölçekte Yayılıyor), Washington Post tarafından bu alanda çıkan en iyi  on beş kitap arasında gösterilmişti. El Kaide’yi de inceleyen yazarın 2007 yılında çıkan  “Journey of the Jihadist: Inside Muslim Militancy” (Cihadistlerin Seyahati:İslam Saldırganlığının İçyüzü)  adlı kitabını özellikle belirtmek durumundayız. Sağlıklı bir bilgi ve fikir edinmek için gereklidir bu.

     Gerçi burada amacımız, kitap eleştirisi yapmak değildir; yalnızca, kendisine bir konuda atıfta bulunmak istediğimiz kişiyle ilgili bazı bilgileri paylaşıp kendi değerlendirmemize gelmek istiyoruz. Ama bu arada şunu da sormakta yarar var: Acaba son dönemlerde özellikle Batı toplumlarında gözlemlenen negatif İslâm imajı yukarıdakine benzer yayınların sebebi mi, yoksa sonucu mudur? Bu da dikkate alınması gereken bir konu aslında.

      Örneğin, bugün Batı’da Cihadist (Jihadist) kavramıyla anlatılmak istenen kişi ile Kur’an ve Sünnet kaynaklı Cihad ve  Mücahid kavramlarının ifade ettiği  muhteva aynı mıdır? Elbette ki, hayır. 

      Peki “cihadist ve Müslüman saldırganlığı”  gibi tanımlamaların kaynağı nedir? Bu Kur’an ve Sünnet olamayacağına göre, Müslüman kimlikli bazı şahısların söz ve eylemleri onların “Cihadist” olarak anılıp tanımlanmasına yol açıyor olabilir mi?. Böyle kalsa iyi, esas sorun bu kişilerin davranışları İslam ya da Müslümanlık ile özdeşleştirildiği zaman ortaya çıkıyor. Batı’da yaşayan bir Müslüman ( en azından din mensubiyeti bakımından Müslüman) yazarın da “Cihadistler”den söz ettiğine tanık oluyoruz. Tabii ki olumsuz anlamda kullanılıyor Cihadist kavramı. Bir aksiyoner, bozguncu muhalif gibi görülüyor. Gece kulüplerinden çıkıp hırsızlık yapmış, sonra Afganistan’a giderek yönünü birden İslâm’a çevirmiş, aynı anda Amerikan/Batı karşıtı davranışlarıyla gündeme gelen bir kişi de Cihadist sayılıyor. Daha sonra da İslâm’ın bazı yanlarının kınanması gerektiği ifade edilebiliyor.

     Hangi yanını kınayacaksınız İslâm’ın?

      Esas kınanması gereken, bireysel davranışla bir dinin temel öğretisini birbirinden ayırt etmemektir. Bu da zihinsel ve kültürel yetişme biçimiyle ilgilidir. Biraz da kolaycılık ve önyargıyla tabii ki.

      Ancak, biz her ne kadar böyle söylesek de, gözlerden kaçmayan bir gerçekliği de teslim etmek zorundayız. Doğru/haklı olmayan bir durum tespiti anlamında (neredeyse her gün televizyon haberlerinde karşılaşılan) söz konusu gerçeklik, yansıttığı manzara üzerinden insanların zihin dünyalarında gerçek ile hiçbir ilişkisi olmayan bir imaj yaratabiliyor. Ortadoğu’nun meydanlarında, kuytu sokaklarında kan revan içinde bırakılmış Müslüman da, onu o hâle getiren diğer Müslümanlar da “Allahü Ekber” nidalarıyla bir görüntü veriyorlarsa izleyenlere, burada akıl karışıklığı normaldir. Hem işkence edilerek öldürülen, hem de öldüren aynı anda En Büyük Merhamet Sahibi’ni içinde bulunduğu duruma tanık tutuyor… Ve eylemini O’nun adına yaptığını ima ediyor. “Allahü Ekber” diye bağırarak.

      Bu nasıl bir iştir? Sonu nereye varır?

      En sonunu bilemem, ama içinde bulunduğumuz zamanda cihadın farklı algılanarak, Batılı siyasete ve değerler sistemine karşı bir tepkisellik (cihadistlerin eylemi) olarak görülmesi söz konusu olmaktadır. Bu biraz da doğal bir sonuçtur. Ama yanlıştır. Gerçek bu değildir.

     Yanlışlığın kaynağı, hem Müslüman’ın hem de Müslüman olmayan Batılı gözlemcinin düşünce ve eylemindedir, oradan beslenmektedir. Sözü edilen düşünce ve eylem ise asıl (gerçek) bilgi kaynağından değil, onun yerine ikame edilen, yetersiz gözlem ve algıya dayalı yanılsamadan doğuyor.

      Çözüm nerede?

       Önce, sağlam ve katıksız bir iradeyle, haktan ve doğruluktan yana bir sorgulamayla, dünya ihtiraslardan sıyrılarak, gerçeği öğrenmek için yola koyulmak … Sonra onu içselleştirmek ve yaşamaya çalışmak…Ama yanılma olasılığını da hiçbir zaman yabana atmadan. Bu herkes için geçerli olacak.

    Bunun bir de ikinci evresi var. İkinci evrede beklentiler tam karşılanmamış olabilir; çünkü muhatap olduğunuz insandır, insanların meydana getirdiği karmaşık toplum yapısıdır. Ama her şeye rağmen umutsuz olmamak, bilme ve öğrenme ödevini her şeyin önünde tutmak, sorunların çözümüne yönelik en güvenilir yoldur. İnsan, doğumundan ölümüne kadarki ömür süresince bu ödevin bilincinde olduğu ölçüde anlamlı kılar hayatını.

    Ne var ki, çoğu zaman gaflettedir insan, ziyandadır. Yanılgılar girdabında boğuşur kendi tutkularıyla. Sahiplendiği ve bir meta hâline getirdiği bilgi kırıntılarından kopmak istemez. Bu kırıntılarla atar düşman bildiklerine savunma oklarını. Ne doğruluğunu araştırır bilgilerinin, ne de attığı okların sağlam ya da uygun olup olmadığını.

     Çetin görev

     İşte bundan dolayıdır ki, insanın insanla sınanması bilme ve öğrenme gereksinimi yerine, “ben ve o”, “biz ve onlar” zıtlaşması üzerinden gerçekleştiği müddetçe, yeryüzünde nihai çözüme ulaşmak pek mümkün olmayacaktır. Ama koşulların iyileştirilmesi, göreceli de olsa mutluluk ve güvenlik tesisiyle ulusal ve uluslararası barışın sağlanması insanın dünyadaki görevleri arasındadır. Çetin bir görevdir bu.

     Günümüzde Müslüman ülkeler, bu arada tarihsel ve jeopolitik konumuyla Türkiye, yukarıdaki anlamda iyileştirici bir çıkış yolu için bu çetin görevi üstlenmekten başka bir seçeneğe sahip değildir. Burada Türkiye’ye düşen görev daha bir çetin, ama o ölçüde de ifa edilmesi zorunlu bir iştir.

      Bilgelik, büyük düşünmek ve sabır

     Yukarıda çalışmalarından ve ilgi alanından bahsettiğimiz Profesör Gerges, Türkiye ile ilgili çok isabetli bir tespitte bulunarak,  bir Türk liderinin bilgelik, büyük düşünmek ve sabır ile donanımlı olmasının zorunluluğuna işaret ediyor. Gerges haklı. Sadece komşu ülkelerdeki kaotik siyasî ve toplumsal hareketlilik bile, her şeyden önce bölgenin tarihsel ve kültürel dokusunda payı olan Türkiye gibi bir devlete güncel sorumluluk yüklemektedir.

     Türkiye’yi yöneten irade yalnızca klasik anlamda ulusal çıkar ve güvenlik anlayışıyla sınırlı bilgi ve beceriye değil, tarihi ve şimdiki zamanı karşılaştırmalı olarak kapsayan bir düşünce ve tasavvur yeteneğine bağlı bir siyaset izlediği takdirde, bilgece bir yol izlemiş olur. Ne var ki bu yolda saldırganlarla, itham edicilerle karşılaşmak da vardır.

      Türkiye bir yandan tarihin birikimiyle Osmanlı’nın ardılı olarak kimilerinin vehminin marazî sonuçlarıyla meşgul edilirken, bir yandan da Batı dünyasının parçası görülüp (örneğin NATO yükümlülükleri sebebiyle) ötekileştirilmektedir. Hâlbuki bu özellikler Türkiye’nin kimliğini oluşturuyor.

      Anlaşılıyor ki, Türkiye, kimliğine yabancılaşmamak için üzerine düşen görevi ifa ederken, dışarıdan gelebilecek ithamlara karşı da sabırlı ve temkinli davranmak zorunda kalıyor. Arapların bir kısmında arada bir yükselen ses, zihinlerinde kurguladıkları “Türkiye’nin yeni Osmanlıcılığı”na karşı bir itiraz niteliğindedir. Türkiye bu olguyu bir bilgi olarak not etmek durumundadır.

     Bu durum bir ikilem yaratıyor. Bir yanda büyük düşünme mecburiyeti ve ona uygun davranış, diğer yanda tarihsel komplekslerin etkisindeki bazı çevrelerin vehimlerini düşünerek mutedil bir ifade ve eylem tercihi…

   Bilgelik ve sabır belki de bu yüzden gerekli Türkiye için.

İbrahim S.Canbolat  / Haber 7
icanbol@hotmail.com

Twitter.com/icanbol