Türkiye'nin son 20 yıldaki en büyük teknolojik atılımlardan biri hiç şüphesiz Baykar’ın SİHA ve TİHA gibi yüksek teknolojili ürünlerle sadece savunma alanında değil, bilgi üretimi, mühendislik kapasitesi, Ar-Ge yetkinliği ve küresel rekabetçilikte yeni bir sayfa açılmıştır.

Ancak bu başarı; “Neden bizim üniversitelerimiz de benzer bir başarıyı ortaya koyamıyor?” sorusunu da beraberinde getiriyor. Aynı topraklarda, aynı kültürel kodlarla yetişen bireyler... Biri dünya çapında teknoloji geliştiriyor, diğerleri makale puanı, atıf yarışı ve proje çağrısı kısıtlarında zaman harcıyor ?

Türkiye’de savunma sanayiinde çığır açan bir başarı hikâyesi Baykar. Sadece ihracat rakamlarıyla değil, özgün tasarım, Ar-Ge ve yazılım kabiliyetiyle de dünyanın dikkatini çeken bir yapı. Ancak bu başarının gölgesinde yanıtı acı veren bir soru beliriyor:
Neden benzer başarıyı 200’den fazla üniversitemizde göremiyoruz?

 Baykar’ın 2023 yılı ihracatı 1.8 milyar doları geçti. Tamamı yerli mühendislerle, dışa bağımlı olmadan geliştirilen sistemler, SİHA’lar, yapay zekâ destekli yazılımlar ve yerli otonom sistemleri  küresel rekabetin içinde gerçekleştirmek kolay olmasa gerek.
Bu başarı sadece teknolojik değil; aynı zamanda bilgiyi üretmek,üretileni kullanmak ve  ticarileşme, motivasyon ve stratejik vizyon başarısı olduğu görülüyor.
Bu başarı sadece Türk ordusunu değil, 30'dan fazla ülkeyi de etkiledi

BAYKAR’IN SESSİZ DEVRİMİ

 Ama en dikkat çekici yanı,Bu şirket, kendi içinde bir üniversite gibi çalışması dikkate değer. Bilgi üretiyor, bu bilgiyi ürüne dönüştürüyor, o ürünü ihraç ediyor.
Ve bunu yaparken yüzlerce mühendis ve bilim insanıyla sahici bir Ar-Ge kültürünü de oluşturuyor.

 BU MODELİ  ÜNİVERSİTEYE TAŞIMAK

Baykar’ın başarısının rastlantı olduğu söylenemez. . Vizyoner yönetim, yerli-yazılım odaklı gelişim ve girişimcilik ruhu sayesinde mümkün olduğu çok açık.
Bu modeli üniversitelerimize uyarlamamız mümkün olamaz mı ?

Baykar, Bilgi üretiminde ve ürettiği bilgiyi kullanmadaki başarısını ve Türkiye’nin potansiyelini gösterdi. Demek ki bu topraklarda yüksek teknoloji üretilebiliyormuş.

Ancak, üniversitelerimizin bir kısmı hâlâ "bilgi üretmeyi" bilimsel yayınla sınırlı görüyor. Oysa günümüzde  bilginin değeri, çözdüğü problemle ölçülüyor. Türkiye'nin ikinci, üçüncü ve  hatta daha çok Baykar'lara ihtiyacı yok mu ?  Bunun yolunun  üniversitelerin zihinsel dönüşümünden geçmesi gerektiğini anlıyoruz.

BAYKAR’IN BAŞARISININ TEMEL DİNAMİKLERİ

 Misyon Odaklılık: Baykar, en başından itibaren bir savunma ve bağımsızlık misyonu üstlendi. Bu, sadece ticari değil, aynı zamanda ideolojik bir motivasyon sundu.

Karar Alma Özgürlüğü: Aile şirketi olmasının avantaj ve dezavantajlarına rağmen karar süreçlerini hızlandırdı ve vizyonun değişmeden korunmasını sağladığı görülüyor.

Uzun Vadeli Ar-Ge Disiplini: TÜBİTAK veya dış destek beklemeden yıllar süren kendi öz kaynaklarıyla yapılan mühendislik çalışmalarının sonuçları yurtdışı ortaklıklarının kurulmasıyla başarısını kanıtladı.

Üniversite-Şirket Bağlantısı: kurucularının üniversitelerdeki akademik bilgi birikimlerini doğrudan sahaya taşımaları, akademiyi teoriden pratiğe dönüştürdü.

Yetenekli İnsanları Bir Araya Getirme Yetisi: İTÜ, ODTÜ, Boğaziçi gibi üniversitelerden mezun ve motive olmuş genç mühendisleri bir ideal etrafında toplamak ve çoklu disiplinleri uygulamak .

ÜNİVERSİTELERİMİZ NEDEN BAŞARAMIYOR?

Peki, neden aynı üniversiteler bu başarıyı kendi içinden çıkaramıyor?

AMAÇSIZLIK VE VİZYON EKSİKLİĞİ Mİ?

Üniversitelerimizde bilimsel çalışmanın çoğu, “yayın yap ya da yok ol” kuralına sıkışmış durumda. Gerçek bir sorunu çözmekten çok, literatüre katkı yapmaya odaklı. Oysa Baykar bir sorunu hedef aldı,  Savunma alanında dışa bağımlılığı kırmak.

ENGELLER VE KATI HİYERARŞİLER

Bir üniversitede bir laboratuvar kurmak, yeni bir ekip oluşturmak ya da sanayi ile iş birliği yapmak, çoğu zaman aylar süren izin süreçlerine bağlı. Akademik yapı, bu girişimci ruhunu törpülediği görülüyor.

 TEORİK EĞİTİM, PRATİK ZAFİYET

Üniversitelerimiz bilgi öğretiyor ama beceri kazandıramıyor. Öğrenciler mezun olduğunda ne yazık ki bir ürün geliştirme, prototip çıkarma, yazılım ya da elektronik donanım oluşturma becerisine tümüyle sahip değil.

AR-GE'NİN TİCARİLEŞEMEMESİ

Üniversitelerde yapılan projelerin çoğu raflarda kalıyor. Sanayiye entegre edilemiyor. Teknokentler ise genellikle kuluçka yerine vergi avantajı için kullanılan ofislere dönüşmüş durumda.

ÇÖZÜM NEREDE?

Problem Odaklı Eğitim: Mühendislik fakülteleri, derslerini gerçek dünya problemleri üzerine kurgulamalı. Savunma, tarım, enerji, su, yapay zekâ, biyoteknoloji gibi alanlara odaklanmalı.

Girişimciliğe Alan Açılması: Üniversite yönetimleri, öğrencilerin ve öğretim üyelerinin şirket kurmasını, patent almasını teşvik etmeli.

Devlet Desteğinin Yeniden Yapılandırılması: Kamu destekleri sadece makale değil, ticarileşen ürün, oluşturulan istihdam ve ihracat başarısı üzerinden verilmeli.

Baykar Modelinin Analizi: Üniversiteler, Baykar örneğini bir vaka çalışması gibi analiz etmeli. Hangi kültürel, teknik ve organizasyonel unsurlar bu başarıyı doğurdu?

 Üniversitelerin Kayıp Rolü

Türkiye’de 208 üniversite var bu üniversiteler:

• Kaç patent üretmiş?
• Kaç bilimsel yayın dünya sıralamalarında ses getirmiş?
• Kaçı bir şirket kurarak bilgi ticarileştirmiş?
• Kaç tanesi Ar-Ge geliriyle yaşamını sürdürebilir hale gelmiş?

Cevaplar pek iç açıcı değil.

• Türkiye’de üniversitelerden çıkan patentlerin %90’ı ticarileşememektedir.
• QS Dünya Üniversite Sıralaması’nda ilk 500’de sadece birkaç Türk üniversitesi yer bulabilmektedir.
• Bilimsel yayınların büyük bölümü düşük etki faktörlü dergilerde yayınlanmakta

Yurt Dışı Bilgiyle Zenginleşen Üniversiteler :

STANFORD, mezunlarının kurduğu şirketlerin toplam değeri 3 trilyon dolar.? 
Bu üniversiteler sadece öğrenci yetiştirmiyor; ekonomi üretiyor, teknoloji geliştiriyor, ülke kalkınmasını yönlendiriyor.

SİSTEM Mİ, İNSAN MI, NİYET Mİ?

Baykar, üniversite dışından, mütevazı koşullardan çıkan bir ekip tarafından kurulmuşken;
Üniversitelerimiz devlet bütçesiyle, kadrolu profesörlerle, yüksek altyapıyla neden bu düzeye ulaşamıyor?

NEREDE HATA YAPIYORUZ?

• Sanayi ile bağ kopuk. Üniversiteler, reel sektörle iş birliği kurmak yerine akademik odalara kapanıyor.
   
• Bürokrasi ağır. Bir projeyi hayata geçirmek, birçok onaydan, komiteden, imzadan geçiyor.
   
• Öğrenci-öğretim görevlisi uyumsuzluğu. hocalar ticarileşmeyi önemsiyor,  öğrenciler ise bunu hayal ediyor.
   
• Müfredatlar eski  Üniversitelerde hâlâ yıllar öncenin kitapları okutuyor.

Rakamlarla :

Türkiye'deki tüm devlet + vakıf üniversitelerinin yıllık Ar-Ge gelir toplamı yaklaşık 30 milyar TL civarında (2022 sonu itibarıyla). Bu da 1.200 milyon dolar arasında değişiyor. Bunun büyük kısmı TÜBİTAK ve kamu kaynaklı hibelerden oluşuyor, yani doğrudan rekabetçi veya ihracata dönük gelir değil.

 Etki ve Verimlilik Farkı :

Baykar :

Toplam çalışan sayısı 2023 yılı :
Yaklaşık : 
5.000 kişi
2023 yılı cirosu (nihaî gelir): 2 milyar $,                                                                      Personel başına üretilen gelir : 360.000 $

200 Türk Üniversitesi :

208 üniversitenin akademik personel sayısı: 184.566 kişi  Toplam Ar‑Ge gelirleri: Yaklaşık 1.2 milyar  $
Personel başına üretilen gelir yaklaşık 6.500 $

Mukayese edildiğinde farkın  yaklaşık 60 kat daha yüksek Ar‑Ge verimliliğine sahip olduğu görülmektedir.

Baykar elde ettiği bu başarıyı Türk akademisyenler ve yöneticilerle gerçekleştiriyor. Ayni başarının çok daha fazlasını Türk üniversitelerinden de beklemeliyiz.

Kaynakça :

·  Baykar Teknoloji Resmî Sitesi – https://www.baykartech.com

·  YÖK 2022 Yükseköğretim İstatistikleri – https://istatistik.yok.gov.tr

·  TÜBİTAK 2022 Ar-Ge Raporu – https://www.tubitak.gov.tr

·  QS World University Rankings 2024 – https://www.topuniversities.com

·  MIT Research Funding Data – https://research.mit.edu

·  RWTH Aachen Research Profile – https://www.rwth-aachen.de·  Tsinghua University Annual Report – http://www.tsinghua.edu.cn