Hong Kong'da Amerikalı bir çevirmenle tanıştım. Geçen yıl İran'ı ziyaret etmiş. Bir Amerikan vatandaşı olarak İran'da sıcak karşılanmış olmaktan mutluydu. Gördüklerinden etkilenmişti.
 
Onu en fazla şaşırtan şeyin duvarlarda gördüğü 'Devrim Şehitleri' görüntüleri olduğunu söyledi. 'Ne tuhaf' dedi. 'Bizim duvarlarımızı ticari reklamlar süslerken onların duvarlarında hep ölüm var.' O an 'aslında aynı şey' demek geçti içimden. Ama yaşadığı şaşkınlığı bozmak istemedim. İran'dan başlayarak Ortadoğu yahut dünyanın pek çok ülkesinde ölümün anılışı farkında olmadan bir tür ticarete dönüşüyor. Ve konu dönüp dolaşıp rejimin bekasının nasıl sağlandığına kilitleniyor. Biri siyasi gücünü ticaretle artırırken, bir diğeri ölmenin-öldürmenin kutsallaştırılması üzerinden iktidar kuruyor. Meydanları dolduran duygusal kalabalıklara hitap eden ölüm ve intikam çağrıları hangi rejimde ne kadar insanın varlığıyla ilgili gerçekten kestirmek zor.

Türkiye de bu 'ölüm ticaretinden' çok uzak değil ne yazık ki. Kabul etmek zor gelse de ölüm üzerinden okunması gereken trajik bir tarih yaşıyoruz bugün. Yas ritüellerimiz siyasetin kutuplaştırıcı etkisinden kurtarılabilmiş değil. Şöyle bir bakın; Türk bayrağına sarılı onca şehit görüntüsüne paralel, boş tabutlarla başka törenlere konu edilmek istenen başka ölüler... Aynı günlerde cezaevinde hayatını kaybeden eski bir MİT'çi olan Kaşif Kozinoğlu'nun cenaze törenindeki trajik yalnızlık. Ömrü devletin karanlık işlerinde geçmiş, annesi için kahraman olan bir istihbaratçının son nefesini hücrede vermesi de kurgunun bir başka boyutu hakkında fikir veriyor. Belki de tarihin akışını artık ölüm üzerinden okumak zorundayız. Böyle bir okumanın gerçeği daha net gösterme ihtimali yüksek çünkü.

Her ne kadar görmezden gelinse de, bir ülkenin haysiyeti ölüme nasıl baktığıyla da ölçülür. Kayıplarını hangi ölçülerle değerlendirdiğiyle. Kayıplara reva gördüğü yas biçimleriyle.

Köşe yazısının tamamını okumak için bu linki kullanabilirsiniz

Bejan Matur / Zaman