“Bir elime güneşi bir elime ay’ı verseniz de….” diye başlayan o nebevî sözü bilmeyenimiz yoktur. Mekke’li egemenlerin kendisine devlet yönetimini teklif etmeleri karşısında Peygamberin (asm) tavrı böylesine aldırışsızdı. “Devlet şöyle dursun, güneşi ve ay’ı elime koysanız da, davamdan vazgeçmem.”

Güçlüleri haklı yapanların yoğurduğu zihnimiz, iktidarlarını haklılık diye belletenlerin ezdiği kişiliğimiz, bu nebevî tavrın epey uzağına düşmüş olabilir bugünlerde. Kolektif zihnimize yapılsaydı bu ayartıcı teklif, “Mekke’nin reisliğini alayım hele, gerisi kolay…” yollu bir aşırtmayla, davayı reisliğe satmasak bile, reisliğe sıvardık. İlkokul çocuklarını ana babasının elinden alıp devletleştirebilmeyi düşünebilen bir bilinçaltının dindarlığı, bu kadarına kolayca heveslenir ve hemencecik fit olurdu. Hakkı kuvvetin yanına koyar, haklıların güçlü olması gerektiğinden yola çıkar, saf hakikat olan dini devlet eline verirdi. Gücün sözüyle konuşmaya heveslenir, sözün gücüne fırsat vermezdi. Böylece, hakikatin hatırını otoritenin hatırına bulaştırır, “din”in duruluğunu iktidarın katran karasıyla bulandırırdı.

Hz. Peygamber’in [asm] bu tavrını, İslam’ın her daim sivil  kalışı olarak okuyorum. Çünkü hak hiçbir zaman kuvvete, iktidara, devlete yaslanmak zorunda olmadı. Hakikat, güçten bağımsız olarak vardır, güce yaslanmaya muhtaç değildir. İslam, devletten bağımsız olarak benimsendi, çoğu kez de devlete rağmen yaşandı. Sadece tükenmiş ideolojiler devlet rejimi olarak dayatıldı, silahlı ve paralı güçlerin koltuğunun altında beslendi. (Kendini “İslam”la makyajlayan din adına baskıcılar, dine sadece taraftar olan diktalar bahis haricidir.) Devletin “din”inin İslam olduğu, ülkeyi dindar halifenin yönettiği devirlerde bile, hakkın hatırını bilenler iktidarla yan yana durmadı. 

İslam hiç bir zaman devletleşmedi, devletleşmemeli. Çünkü, devletleşmiş bir din estetiğini kaybeder. Muktedirlerle yan yana duran/görünen bir din,en ayırt edici özelliğini yitirir. “Gönül işi” olmaktan çıkar. Bu yüzden olsa gerek, Kur’ân, “fetih”i, insan ile hakikat arasındaki engelin kaldırılması olarak tarifler. Bu engel, her iki yönde de olabilir. İnsanlar dini yaşamaktan alıkonulabilir; bu kadarını biliyoruz. İnsanlar dini yaşamaya zorlanabilirler; işte bunu anlamaya ihtiyacımız var. İnsanlığın son seçeneği olan hakikati, bir zorbalık haline getirdiğinizde insana da hakikate de kötülük edersiniz. Din adına zorbalık, dine karşı zorbalıktan daha ağır cürümdür.

Bu uzunca giriş, Türkiye Cumhuriyeti’nde Diyanet İşleri Başkanlığı’nın varlığının ne kadar çelişkili, işinin ise ne kadar zor olduğunu anlatmak için. Hem bir devlet kurumu olacaksın hem de sivil bir gönüllülüğü temsil edeceksin. Hem kuvvetin ürünü olarak var olacaksın hem kuvveti gerçeğin lehinde de aleyhinde de kullanmayacaksın. Hem yetkilendirilmiş olacaksın, hem yetkisiz ve tarafsız kalıp gerçeği incitmeyeceksin.

Diyanet’in bu konudaki genel performansı, beklendiği gibi, iyi bir puanı hak etmiyor. Devlet aygıtı bir erk olarak “din”in netlik ayarını bozduğuna sıklıkla tanıklık ettik. Şükür ki, Diyanet bu erkini “din”in değil devletin lehine kullandı. Bugüne kadarki Cuma hutbelerinin yüzde sekseninde yurttaşlık bilgisi verilmesi bunun tanığı. Resmi ideolojinin konforunu bozmaktan itinayla kaçındı, en çelişkili konularda devlet lehine susmayı tercih etti. Sivil cemaatlere açıkça karşı olmasa da, bigane ve kayıtsız kaldı.

Kabul etmek gerek ki, ikibinli yıllarda Diyanet’in resmi varlığının kaçınılmaz ve belki hedeflenen bu etkisi büyük oranda dönüştürüldü. Resmi kisve içinde sivil bir anlayış belirdi. Neler oldu?

Diyanet, resmi söylemin “sünnî” duruşunun dışına uzanarak, Aleviliği de bir inanç olarak kabullendi. Alevi-Bektaşî klasik kaynaklarının bizzat Diyanet eliyle özenli olarak yayınlanması hem Sünnilere hem Alevilere eşsiz bir iyilik oldu.

Diyanet, öteden beri şikayet edilen hac hizmetleri tekelini-yeterli olmasa da- bir ölçüde gevşetti.

Özellikle yurtdışında belirgin olarak hissedildiği üzere, Diyanet’in sivil cemaatlerin kurumları ve kişileri üzerindeki üstenci ve dışlayıcı bakışı terk edildi. “Dini ataşe”ler nihayet koltuklarından kalkıp insan arasına katıldı.

Karikatür Krizi’nde devletin “endişeliyiz” yollu soğuk söyleminin önüne geçerek, inisiyatif aldı. Halkın arasında, halkla birlikte hareket etti.

Papa’nın Almanya’daki talihsiz konuşmasına, ben de şahidim gibi, bütün İslam dünyasından önce, zarif ve yerinde bir tepki verdi. Papa’yı “özür ziyareti”ne zorladığı gibi, temsil ettiği dinin ve cemaatin onurunu Batı karşısında korudu.

Önceleri cemaate metazori sattırılan dergi ve benzeri yayınlar sahici bir içerik kazandı. Gerçekten satın alınmaya değer hale geldi.

Kutlu Doğum ve Kur’ân Yılı uygulamalarında halktan önce yola çıkıp, işi halkın eline bırakmasını bildi.

Camilerin halka yaklaştırılması kapsamında “kadınlara açık camiler gibi” özel yaklaşımlar başlattı. Bu yönde gayretli din görevlilerini-eskiden olduğu gibi cezalandırmak yerine-teşvik etmeye devam ediyor.

Camileri yerel ve aktif eğitim kurumları haline getirdi. Camilerde herkesin katılabileceği eğitim faaliyetleri düzenli ve düzeyli olarak sürüyor.

Diyanet’in “açılım”a katkısın ‘Kürtçe hutbe’ye kilitlemek insafsızlık olur. Kürtler lehine çok özel şeyleri özveriyle yapmakta Diyanet teşkilatı.

Diyanet, sadece Doğu’ya değil, Müslümanların olduğu her yere, devlet ve millet farkı gözetmeksizin özel bir gayretle ulaştı, derdini anlattı, dert dinledi. Prof. Mehmet Görmez’in yedi sekiz yıllık uçuş milleri buna şahittir.

Diyanet, sayamadığım bunca özel değişimi ekip ruhuyla başardı. Bu ekipte her daim zarafetine ve tevazuuna tanık olduğum muhterem Prof. Ali Bardakoğlu’nun liderlikle ve yetkilendirmeyi birlikte götürmesinin payı oldu. O ekip içinde yeni Diyanet İşleri Başkanımız Prof. Mehmet Görmez’in ferasetli ve cesaretli, zarif ve incelikli yaklaşımı da belirleyici oldu.

Bence, Ali Bardakoğlu, görevden alınmak şöyle dursun, istifa bile etmedi. Görev devam ediyor. Çizgi, kırılmadan ama yükselerek devam edecek.

Diyanet İşleri Başkanı Prof. Mehmet Görmez’in Devlet kuruluşu Diyanet’i “hiç yokmuş gibi” yeniden var etmeye devam edeceğini biliyorum. Umudum; Görmez Hoca’nın ve ekibinin sivil duruşunu onca yıllık “devlet memurluğu” tozunu üzerinden atmakta zorlanan diyanet teşkilatının da benimsemesi. Umudum; Görmez Hoca’nın “din”in gönüllülükten yana duruşunu, İslam’ın güce minnetsizliğini milletin ve vekillerinin de net olarak görebilmesi. Umudum; Görmez Hoca’nın hakikati temsil eden İslam’ın iktidara ve kuvvete yamanmayacak kadar sivil kalması gerektiğini “sivil” cemaatlerin ve liderlerinin de fark edebilmesi…  Umudum; Görmez Hoca’nın bürokrasinin çarkları içinde yitirmediği ve hala daha amatör ruhla sürdürdüğü ideallerinin bir an önce gerçekleşmesi.

Senai Demirci - Haber 7
senaidemirci@gmail.com