Zazaca Mevlit okundu

Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’nin Ramazan dolayısıyla düzenlediği paneller dizisinin beşincisi Kürtçenin Zazaca lehçesinin öncüsü Mela  Ehmedê Xasi üzerine gerçekleştirdi. Moderatör Mahmut Neşite, panellerin Kürtçenin hem Kurmanci, hem de Zazaki lehçelerinden yapılmasından dolayı Büyükşehir Belediye Başkanı Osman Baydemir’e teşekkür etti. Neşite, 1071’de Kürtlerin kara bahtlarının başladığını, 1639’da Kasrı Şirin Antlaşması ile Kürtlerin ikiye, 20. yüzyılda da dörde bölündüğünü söyledi.

Panelistlerden Malmisanij, “Yazılı Kirmancki Edebiyatı ve Melayê Xasî” başlığı ile yaptığı konuşmada Mela Xasî’nin Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde Lice’nin Hêzan Köyü’nde doğduğunu, Medrese eğitimi gördüğünü, icazetini Diyarbakır’da Hacı İbrahim’den aldığını söyledi. Sultan Hamid döneminde yaşayan Mela Xasî’nin Ulu Cami’de imamlık, Lice’de müftülük yaptığını anlatan Malmisanij, “Daha sonra Bingöl’e gitmiştir. 1909’da 12 arkadaşı ile birlikte Divan’ı Harp’e verilir ve 3 yıllığına Rodos’a sürülür. Ancak yeni padişah tahta geçtiği için affedilir ve birkaç ay sürgünde kalır ve döner” dedi.

Edebiyatın bir yazı sanatı olduğunu, sanatçının da içinde bulunduğu koşulları yansıttığını ifade eden Malmisanij, “Mela Xasî Zazaca ilk eseri veriyor ve 1899’da Mevlid’i yazıyor. Ve bu kitap Diyarbakır’da basılıyor. Yani Zazaca yazılı edebiyatın başlangıcını yapıyor” diye konuştu. Bu tarihten sonra 1903’te Siverek Müftüsü’nün Zazaca bir Mevlid’inin bulunduğunu bunun da Celadet Bedirhan’ın yardımıyla Şam’da basıldığını anlatan Malmisanij, “1970’lere kadar Zazaca eser yazılmamış olduğunu dikkate aldığımızda bu eserin kıymeti bir kez daha ortaya çıkıyor” şeklinde konuştu. Mela Xasî’nin Kürtçenin her iki lehçesi, Arapça, Farsça, Türkçe şiir yazacak kadar dile hakim olduğunu anlatan Malmisanij, “Bugün bile şiir yazabilecek kadar beş dili bilen kimse yok” dedi.

Panelistlerden M. Haylani de Büyükşehir Belediyesi’nin kültür üzerine yaptığı çalışmalardan övgüyle söz etti ve Başkan Osman Baydemir’le teşekkür ederek konuşmasına başladı. “Kalbinde aşk olmayan Mevlid yazamaz” diyen M. Haylani, “Bir kişinin karakteri konuşması ile ortaya çıkar. Bir milletin karakteri ise edebiyatı ile ortaya çıkar” dedi. Mevlid yazmanın felsefesi üzerine duran M. Haylani, Mevlidlerin aşk mesleği olan mutassavufların eseri olduğunu söyledi. Aynı şiirde beş dil kullanmanın Kürt şairlere özgü bir tarz olduğunu anlatan M. Haylani, Mela Xasî bu yönüyle Ehmedî Xanî’nin takipçisi olduğunu belirtti. M. Haylani bu nedenle Kürtlerin şovenizme kapalı olduğunu söyledi.

Mele Mehemedê Kavarî’nin mevlid ve kasideler okuduğu panelde, izleyenler de zaman zaman eşlik ederken, izleyenler ayrıca soru ve açıklamalarıyla Mela Xasî’nin hayatına ışık tuttu. İzleyenler arasında Mela Xasî’nin torunlarının da olduğu gözlendi. Paneli birbirinden farklı toplumsal kesimden birçok kişi izledi.