Harvard’dan çığır açan buluş: Alzheimer’a karşı lityum umudu
Harvard Tıp Fakültesi’nde yürütülen ve Nature dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, lityum elementinin Alzheimer hastalığı ve beyin yaşlanmasıyla mücadelede kritik bir rol oynayabileceğini ortaya koydu.
Lityum, tıpta uzun süredir bipolar bozukluk ve depresyon tedavisinde kullanılan bir ruh hali dengeleyici olarak biliniyor.
Ancak araştırmacılar, bu metalin vücutta doğal olarak çok küçük miktarlarda bulunduğunu ve C vitamini ya da demir gibi temel bir element olarak hücresel işleyişte rol oynadığını ilk kez kanıtladı.
TRT Haber'in CNN International'dan aktardığı habere göre, araştırmada normal farelerin diyetinden lityum çıkarıldığında beyinlerinde iltihaplanma, nöronal hasar ve Alzheimer benzeri yapısal değişiklikler geliştiği gözlemlendi. Alzheimer’a yatkın genetik farelerde ise amiloid plaklar ve hafıza kaybı daha hızlı ilerledi.
Araştırmayı yürüten Profesör Bruce Yankner, “Bu veriler Alzheimer’ın temelinde yatan mekanizmayı anlamada önemli bir adım olabilir” dedi.
PLAKLAR LİTYUMU EMİYOR, BEYİN KENDİNİ TEMİZLEYEMİYOR
Araştırmaya göre, Alzheimer hastalarının beyinlerinde biriken amiloid beta plakları, lityum moleküllerini tutarak mikroglia adı verilen bağışıklık hücrelerinin bu zararlı proteinleri temizlemesini engelliyor. Bu durum, beynin kendi çöp temizleme sisteminin çökmesine neden oluyor.
Yankner ve ekibi, plaklara bağlanmayan özel bir lityum formu olan lityum orotatı farelere verdiklerinde, amiloid plaklar ve hafıza kaybında gerileme gözlemledi. Lityum verilen fareler, labirent testlerinde tekrar başarı göstermeye başladı.
İNSAN BEYİNLERİNDE DE LİTYUM EKSİK
Rush Üniversitesi’nden sağlanan insan beyin örnekleri üzerinde yapılan analizlerde, Alzheimer hastalarında düşük lityum seviyeleri tespit edildi. Bu bulgu, Massachusetts General Hospital, Duke ve Washington Üniversitesi’ndeki diğer beyin bankalarında da doğrulandı.
Yankner, “İlk başta bu sonuca biz bile şüpheyle yaklaştık, çünkü beklenmiyordu,” dedi. Ancak farklı kaynaklarda aynı sonucun çıkması, lityum eksikliğinin Alzheimer ile güçlü bir ilişkisi olduğunu gösterdi.
LİTYUM DOĞAL OLARAK HANGİ BESİNLERDE VAR?
Bilim insanlarına göre lityum, düşük dozlarda doğal yolla vücuda alınabiliyor. En zengin kaynaklar arasında:
- Koyu yeşil yapraklı sebzeler
- Kuruyemişler
- Baklagiller
- Kimyon ve zerdeçal gibi baharatlar
- Mineralli doğal sular
Yankner, bu yiyeceklerin uzun vadeli beyin sağlığı üzerindeki etkisinin belki de içerdikleri lityum sayesinde olduğunu ifade etti.
UZMANLAR UYARIYOR: TAKVİYE KULLANMAYIN
Araştırmacılar, umut verici sonuçlara rağmen farelerde kullanılan lityum dozlarının insanlar için uygun olmadığını vurguladı.
Lityum orotat içeren fare tedavileri, bipolar bozuklukta kullanılan dozların yaklaşık binde biri düzeyindeydi. “Fare bir insan değildir. Kimse bu araştırmaya dayanarak kendi başına lityum almamalı” diyen Yankner, klinik deneylerin başlaması gerektiğini belirtti. ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü (NIH) tarafından finanse edilen çalışmanın, Alzheimer tedavisinde yeni nesil, düşük doz lityum temelli stratejilerin önünü açabileceği düşünülüyor.
