Dünya ordularında din subaylığı
İmam Hatip Mezunları ve Mensupları Derneği ÖNDER, Dünya Ordularında Din Subaylığı raporu hazırladı. Mag. Nur Akbıyık'ın raporunda şu görüşlere yer verildi:

Mag. Nur Akbıyık'ın raporunun tam metni
ÖNDER (İmam Hatip Mezunları ve Mensuhları Derneği) yayınladığı raporun neden hazırlandığını, ÖNDER Genel Başkanı Yusuf Ziyaettin Sula'nın sunuş yazısında şu şekilde izah ediyor.
Takdim
Asker, ailesi, vatanı ve değerleri için gözünü kırpmadan ölüme gidebilen insan demektir. Bunun için iyi bir eğitim, tecrübe, gelişmiş teçhizat ve manevi motivasyona ihtiyacı vardır. Tarihte nice kalabalık ve mücehhez orduların, küçük ama moral ve motivasyonu iyi ordular tarafından darmadağın edildiklerini biliyoruz. Yine panik ve moral bozukluğunun başladığı zamanlarda savaşan askerlerin ellerindeki modern silahları bırakıp kaçtıklarını ve bozguna sebep olduklarını da biliyoruz.
Bir insan, ölümle burun buruna gelerek, gerektiğinde bütün sevdiklerini, hayallerini ve istikbalini göz ardı ederek nasıl kendini feda edebilir? Bunun için değişik uygulamalar denenmiştir. Askere alkol, cesaret hapı veya zevkine hitab eden bazı vaadlerle geçici moral verilebilir. Ancak ölüm söz konusu olduğunda bu tip uygulamaların çok uzun etkili olmayacağı açıktır.
Ölmeyi emretmek zor iştir. Din ve milli duygular takviye edilmeden bu başarılamaz. Şehadet hem dini hem de askeri bir rütbedir. Muharip askerlere bu rütbenin şerefi ve Ahirette kazanacakları anlatılmazsa, inandırılmazsa orduların harp gücü kesinlikle zayıflar. İstisnalar dışında bu hep böyle olmuştur.
Dosyamızda özet olarak anlattığımız gibi, dünya ordularında bu hizmet din subayları tarafından yerine getirilmektedir. Din subaylarının yanı sıra ilave olarak sivil din görevlileri de bu hizmeti verebilmektedirler.
Bu subaylar din eğitiminin yanında askeri eğitim de alarak ordulara katılmaktadırlar. Hiyerarşik yükselmeleri ise ülkelere göre değişmekle beraber, generalliğe kadar olabilmektedir.
Bu işin laiklikle de alakası yoktur. Misal olarak Fransa’yı zikredebiliriz. Fransa’da yaklaşık bin askere (muhtelif dinlerden) bir din subayı düşmektedir. Diğer gelişmiş ülkelerin ordularında da durum bundan çok farklı değildir.
Bu çalışmanın eksik bir yanının olduğunun farkındayız. Birçok ülkeden bahsederken, ülkemizden verecek bilgi ve fotoğraf bulamadık. Zaten bu kısa raporun hazırlanma amacı da Türkiye’de neden din subaylığı uygulaması olmadığını sormak ve gerekliliğini ilgililere hatırlatmaktır.
Saygılarımızla
Yusuf Ziyaettin SULA
ÖNDER Genel Başkanı
Askerİ KuvvetleRde Dİn
1. GİRİŞ
21. yüzyılın ilk yarısına dahil olan şu yıllarda, Dünya ordularının çoğunluğu, askeri kuvvetlerin uygun birimlerinde dini destekli bir kurumsal yapılandırmaya sahiptirler.
Avrupalı devletlerin askeri kuvvetlerindeki din kurumuna göz atacak olursak; özellikle tarihin etkili gücü Federal Alman Devleti’nin ilk düzenlemeleri yaptığını ve diğer devletlerin bundan etkilenerek, bu uygulamayı destekler faaliyetlerde bulunduklarını görürüz. Birçok ülkede, Kiliseye bağlı, ancak devletin denetiminde bir yapılanma çalışmaları başlamıştır. 19. yüzyıldan itibaren artık bu çalışmalar, resmi yapılanmalar haline dönüşmüştür. Doğu Avrupa’da ve Balkanlar’da ise -Bulgaristan, Romanya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya ve Macaristan ordularında- Din, ancak Komünizminin çöküşünden sonra kurumsal bir yapıya kavuşabilmiştir.
Özetle, “askeri kuvvetler ve din hangi çerçevede ilişkide olmalı” ve “askerler dini vecibelerini yerine getirebilmeleri için hangi imkânlara sahip olmalılar?” soruları; çalışmanın temelini oluşturmaktadır. Bu çalışma, dünya ordularında var olan bu yapılanmayı tarihi süreç ve mevcut durum içerisinde incelemek amacı taşımaktadır.
2. AmaçlarI ve Görevleri
İngiliz dilinde “Military chaplaincy “
Alman dilinde ise „Militärseelsorge“ ve „Soldatenseelsorge“
Bu kavramlar; askeri kuvvetlerdeki dini yapılanmaya verilen isimlerdir.
Askeri Kuvvetler ve Din kavramlarını birleştiren bu kavramlar, uluslararası platformda, ordudaki dini yapılanma için kullanılır. Hıristiyan coğrafyasının hakim olduğu ülkelerde; devlet denetiminde, ancak papazların desteği doğrultusunda -kilise temelli- ifade etmesine rağmen; Hıristiyan olmayan ülkelerde de oluşturulmuş, hatta bazı ülkelerde ihtiyaç doğrultusunda bir kaç din için farklı sistemler uygulanagelmistir (Örn. Amerika, Avusturya, Bosna- Hersek`de. Budizm, Hinduizm, Yahudilik, İslamiyet ve küçük gruplar halinde olan diğer dinler de buna dahil olabilmişlerdir.)
Bu açıklamaları göz önünde bulundurarak, hangi amaçlarla böyle bir yapılanma oluşturulmuş ve dahil olan askerlerin görevleri nelerdir? soruları; farklı ülkelerde de ele alınsa, aşağı yukarı aynı amaçlar ve görevler etrafında cevabına kavuşmuştur:
Amerikan Ordusu web sitesindeki giriş yazısından alıntı yapılan satırlar, bu yapılanmanın önemine ve farklı dinlerde, farklı şekillerde de olsa aynı ihtiyaç için olduğuna dikkat çekmektedir. Asıl hedefin, daha sağlam, daha dinamik ve canlı askerler olduğuna işaret eden giriş yazısı aşağıdaki gibidir:
“ Serve your Calling while Serving your Country
While some are called to serve God, others are called to serve their country. Those who serve both are known as Army Chaplains. It's a calling that brings with it some very special responsibilities. The Army Chaplaincy offers Ministers, Priests, Imams and Rabbis the unique opportunity to guide Soldiers and their families through life's triumphs and tragedies. They are involved in the Soldier's 'Circle of Life,' from births and baptisms, to confirmations and marriage, to illness and last rites. Every day, Army Chaplains positively affect the lives of Soldiers and their families.
Answer the call either full time in Active Duty or part time in the Army Reserve—and as an Army Chaplain, you'll enter the service as an Officer. You'll also attend the Chaplain Officer Basic Course (CHOBC). This is an orientation course where new Chaplains and candidates learn the fundamental military tasks and common skills necessary for all Soldiers as well as how to effectively perform religious support duties in a military environment. However, unlike other Officers, Chaplains do not train with or use weapons.
The Army Chaplaincy is broader than a typical civilian ministry because Chaplains have the unique opportunity to connect Soldiers and family members to God on a daily basis. As a spiritual leader, you'll be helping young men and women become effective Soldiers in body, mind and spirit.
The U.S. Army Chaplain Corps. Bringing God closer to the Soldier and the Soldier closer to God.”
“Ülkenize hizmet ederken inancınıza da hizmet edin.
Bazıları Tanrıya hizmet için çağrılırken diğerleri ülkelerine hizmet için çağrılırlar. Her ikisine de hizmet edenler din subayları (vaiz subaylar) olarak bilinirler. Bu beraberinde çok özel sorumluluklar getiren bir çağrıdır. Din subayları bakanlara, rahiplere, imamlara ve hahamlara zafer ve felaketlerde asker ve ailelerine rehberlik etmenin tek fırsatını sunar. Bunlar askerlerin hayat çemberlerine, doğum, vaftiz onayı ve evliliklere, hastalık ve cenazelere kadar müdahildirler. Din subayları asker ve ailelerinin hayatlarını her gün olumlu etkiler.
Bu çağrıya, ya tam zamanlı aktif görevde, ya da yarı zamanlı ordu görevinde cevap verin. Bir din subayı olarak hizmete girin. Din subayı başlangıç kursuna katılın. Bu kurs yeni subayların ve adayların önemli askeri görevleri ve bütün askerler için gerekli temel becerileri öğrendikleri gibi, askeri çevrede etkili dini destek görevlerini nasıl uygulayacaklarını da öğrenmelerini sağlayan bir uyum kursudur. Fakat diğer subayların aksine din subayları silah kullanmaz veya silah eğitimi almazlar. Ordu din subaylığı tipik bir sivil bakanlıktan daha kapsamlıdır. Çünkü onlar askerlerin ve ailelerinin günlük hayatlarında Tanrıyla bağlantılarını sağlayabilme fırsatına sahip tek kişidirler.
Ruhani bir lider olarak genç erkek ve kızların beden, akıl ve ruh olarak etkili birer asker olmalarına yardım edeceksiniz.
The USA Army Chaplain Corps. Tanrıyı askere, askeri de Tanrıya yaklaştırır…”
Avusturya Askeri Kuvvetlerindeki Katolik Yapılanması ile ilgili hazırlanmış 2003 yılı raporlarında ise, askeri kuvvetlerde oluşturulan bu yapılanmanın, her ne kadar belediye, sağlık ve diğer sektörlerde benzeri ihtiyaçlarla oluşturulmuş olsa da; daha faklı özellikte olduğuna dikkat çekmektedir. Öyle ki, hedef kitlenin sadece askerler değil, onların ilişkileri olan çevreyle beraber daha geniş olduğunu; sadece mesai vakitlerinde değil, birçok sıra dışı olayda da hizmette bulunduklarını ifade eden metinden bir kaç önemli cümlenin buraya alınması isabetli olacaktır:
“Die Militärseelsorge ist anders als die Gemeindeseelsorge. Als Seelsorge an den Heeresangehörigen und deren Familien hat sie ihre Aufgaben im Umfeld einer Sondersituation zu erfüllen.
Die Militärseelsorge im Heer ist erforderlich, weil immer eine große Anzahl von jungen Männern und Frauen unter besonderen Lebensbedingungen und Umwelteinflüssen ihren Dienst leisten.
Die Eigenart und spezielle Anforderung des militärischen Dienstes wirft besondere Lebens- und Gewisssensfragen auf. Zu deren Bewältigung bieten die Militärseelsorger die Botschaft des christlichen Glaubens und die seelsorgliche persönliche Hilfe an.
....”
“ Ordudaki din kurumu belediyenin ruhsal destek servislerinden daha farklıdır. Ruhsal destek, sadece askerle için değil, onların aileleri için de yapılır ki; görevleri ihtiyaç ortaya çıktığında yerine getirmektir.
Din kurumu orduda önemli bir gerekliliktir; çünkü genç kadın ve erkeklerin özellikle uygun şartlar altında ve çevrelerde görevlerini yerine getirebilmeleri ile alakalıdır.
Askeri görevin özelliği ve durumu, hayat şartlarını etkiler ve bunun için ihtiyaca cevap veren soruları cevaplar. Bu sebeple, bu kurum; Hıristiyan inancının yönlendiriciliğinde, bir destek mekanizması görevi görür.”
Alman Askeri Kuvvetlerindeki Protestan Dini Yapılanması ise, görevlerini bir kaç kısma ayırmışlardır: Tanrı`ya hizmet, askerlerle ilgilenme, sosyal hayatla ilgili çalışmalar, işbirliği. Özetle, asıl amaçları Tanrı`dan devraldıkları görevi, ilk başta askerlerin ihtiyaçları doğrultusunda yerine getirmek olan yapılanma; bununla paralel olarak, askerlerin aile hayatlarında, ya da çocuk ve yaşlıların ihtiyacı olan bazı faaliyetlerde bulunmak; ve dahası Avrupa genelinde aynı yapıya sahip Protestanlarla ortak çalışmak gibi görevlere sahiptirler.
Özetleyecek olursak; dini kuruma bağlı, ancak devlet kontrolünde çalışan yapılanma; ülkelere göre bazı farklılıklar gösterse de; askerleri destekleyici bir felsefe ile, askeri kuvvetlerin hem kendi bünyesinde, hem de toplumsal alanda daha sağlam bir yapılanmaya sahip olabilmesi amaçlarını taşımaktadır. Bu yapılanma bünyesinde görev alan askerler, dini eğitimlerini aldıktan sonra, askeri okullara giderek eğitimlerini tamamlamak zorunda olup; dini rütbesine bağlı olarak da askeri rütbesi yükselebilmektedir. Ayrıca, hem yurtiçi, hem de yurt dışı faaliyetlerde de bulunmaktadırlar (Örn. 1999 Eylül ayından savasın bitimine kadar Kosova`da Avusturya Din Subaylarının varlığı ve orada faaliyet göstermeleri). Ve özellikle de üzerinde durulması gereken nokta, sadece Hıristiyan Dini ile sınırlı olmadığı, aynı zamanda da diğer büyük dinlerin farklı ülkelerde benzeri yapılanmalar oluşturduğudur (Örn. , İslamiyet, Budizm, Hinduizm, Yahudilik,)
3. Hangi ÜLKELERDE VardIr?
Bu araştırmada 47 ülke ile ilgili kısa bilgi edinme imkanı bulunabilmiştir. Dini yapılanma; laik ve liberal ülkelerde, teokratik ülkelerden daha farklı bir yapıya sahiptir. Ancak komünist ülkelerde böyle bir yapılanmaya rastlanmazken( örn: Cin, Küba, Angola), Hindistan, Japonya ve Türkiye`de de bu yapıdan söz edilmemektedir.
Askeri Kuvvetlerinde dini bir yapılanmanın bulunduğu bazı ülkeler aşağıdaki gibidir:
Arjantin, Avustralya, Belçika, Brezilya, Şili, Danimarka, Almanya, Ekvator, El Salvador, Finlandiya, Fransa, Yunanistan, İngiltere, Iran, İsrail, İtalya, Kanada, Kenya, Kolombiya, Güney Kore, Madagaskar, Malta, Nepal, Yeni Zelanda, Hollanda, Norveç, Avusturya, Pakistan, Paraguay, Peru, Filipinler, Polonya, Portekiz, İsviçre, İsveç, Sierra Leone, İspanya, Sri Lanka, Güney Afrika, Tayland, Trinidad ve Tobago, Amerika Birleşik Devletleri, Merkezi Afrika Cumhuriyeti. Mısır, Bahreyn, Bangladeş, Benin, Bolivya, Burkina Faso, Dominik Cumhuriyeti, Yemen, Kamerun, Katar, Kuveyt, Fas, Umman, Ruanda, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri
Aşağıda adı gecen ülkeler ise, henüz yeni şekillenen bir dini yapılanma ile askeri kuvvetlerini desteklemektedirler:
Bulgaristan, Burundi, Romanya, Rusya, Zambiya, Sırbistan, Slovak Cumhuriyeti, Çek Cumhuriyeti, Macaristan
Aşağıda ismi gecen ülkelerde ise böyle bir yapılanmaya rastlanmamaktadır:
Cezayir, Makedonya, Çin (Halk Cumhuriyeti), , Gabon, Gambiya, Gine, Guinea-Bissau, Hindistan, İzlanda, Japonya, Yugoslavya, Küba, Türkiye, Tunus, Lübnan, Panama, Senegal, Tayvan, Tanzanya,Togo, Uganda
Uluslarüstü organizasyonlarda, örn. Birleşmiş Milletlerde, üyesi olan ülkelerdekine paralel bir dini yapı söz konusu olmamasına rağmen, bunu engelleyen bir kanun veya şart da yoktur. Ancak kendi bünyesinde de, üyesi olan ülkelerin destekleri doğrultusunda, ihtiyaç olduğunda bu yapının işlevlerini yürütecek gruplar oluşturmuştur.
Eski UNO Din Subayı( Vefat etmiş)
P.Edwin Stadelman
Kaynak: Roman/ Hans Gröger/ Claudia Ham/ Alfred Sammer: Zwischen Himmel und Erde- Militärseelsorge in Österreich. Wien/Köln: Verlag Styria, 2001. Der verstorbene UNO- Seelsorger P. Edwin Stadelmann.
Yukarıda ismi gecen ülkelerden bir kaçının daha detaylı ele alınması, örneklerdeki ayrıntılarla daha iyi anlaşılmasına sebep olacağından; aşağıda kaynaklara daha kolay ulaşılabilen bir kaç tanesi alınacaktır:
3.1. Amerika BirleŞik Devletleri
Amerikan Askeri kuvvetlerindeki din, hukuksal bir temele sahip bir şekilde kurumsallaşmıştır. Savunma Bakanlığında Armed Forced Chaplains Board adı ile bir alt merci oluşturulmuş, böylelikle faaliyetlerin daha düzenli bir denetim altında yapılması ve gerektiğinde işbirliği sağlanması kolaylaştırılmıştır. Kara Kuvvetlerinde haziran 1775te, deniz kuvvetlerinde kasım 1775te, hava kuvvetlerinde ise 1949 yılında kurulmuştur.
Hıristiyanların denetimi altındaki yapılanma; Roma-Katolik, Ortodoks, Yahudiler ve 120 civarındaki Protestandan oluşan gruplarla resmi yapılanmasını tamamlamaktadır. Roma-Katolik kilisesi papazlar kurulu tarafından yönlendirilmekte olup ve askeriye görevine başlayabilmek için, teoloji eğitimlerinin yanında askeri akademiyi tamamlamak zorundadırlar. Amerikan Askeri kuvvetlerinde 50li ve 60lı yıllardan bu yana yapılan eğitim programları sürekli geliştirilerek, askerlerin ve askeri kuvvetlerin ihtiyaçlarını yerine getirecek hale gelmiştir.
Bu yapı içindeki bütün görevlileri de askerler gibi görevlere sahiptirler. Talimlere katılırlar, üniforma giyerler. Sivil görevlilerinse anlaşmalarla desteklenmiş işbirliği durumları söz konusudur.
Amerika Ordusu`nda Din Subayları
Kaynak: Army Chaplain Corbs Web sitesi
Overview: Serve Your Calling Serving Your Country.
http://www.goarmy.com/chaplain/
Ordu`daki Din Görevlileri
Kaynak: Army Chaplain Corps Websitesi
Chaplain Profiles. Meet the Men and Women of the Chaplain Corps
http://www.goarmy.com/chaplain/chaplain_profiles.jsp
Aynı zamanda Amerikan askeri kuvvetlerinden 1200 din subayı, 30 farklı alanda, 31 farklı ülkede de görev yapmaktadırlar. Sivil görevlilerin ise sayısı kesin olarak bilinmemektedir.
Dünya gündemindeki Din ve Devlet islerinin ayrılması düşüncesi neticesinde, Amerikan askeri kuvvetlerinde de ordudaki dini yapılanma en önemli tartışma alanlarından bir tanesi olmuştur. Ancak özellikle savaş zamanında daha da önemli olan görevleri, resmi bir kurumun denetiminde gerçekleşmesi ile daha geniş bir alanda kullanılır hale getirilmiş ve bu kurum bu güne kadar varlığını devam ettire gelmiştir.
3.2. Almanya
Alman askeri kuvvetlerindeki dini yapılanmanın bu günkü modern görünüşü (kiliseye bağlı, devlet kontrolünde ve sistematize edilmiş bir halde oluşu), temelleri İmparator Wilhelm zamanına dayanmaktadır. Yani Avrupa’nın en eski militärseelsorge yapılanması Almanya`dadır.
Protestan ve Roma-Katolik Kilisesi`nin temellerini attığı yapılanma, 1933 yılından 1959 yılına kadar değişim süreci geçirdikten sonra bu haline kavuşmuştur. Ancak 1986 yılından itibaren ise, artik devlet denetiminde ve hukuki temelleri de belirlenerek, kurumsallaşmıştır.
Alman Ordusunda Katolik Askerlere Psikolojik destek
„Militärseelsorge –überall wo Soldaten sind,dort bieten Militärseelsorger ihre Dienste an.Egal ob an Land oderauf See - Zuhause oder im Auslandseinsatz.”
Kaynak: Kirche unter den Soldaten. Katholische Militärseelsorge in Deutschland. Seelsorge in der Bundeswehr.
Din subayları, rütbeleri dini rütbeleri ile bağlı olarak yükselirler. Hizmet süreleri, makamlarına göre farklılık gösterebilmektedir.
Alman Ordusu’ndaki Protestan Askerler Ve Onlara Sunulan Din Hizmetleri
Kaynak: Kirche unter den Soldaten
Evangelische Militärseelsorge in Deutschland.
http://www.ekd.de/militaerseelsorge/indexev.html
Burada önemle üzerinde durulması gereken nokta, Askerlerin ayni zamanda da kilise için maddi destekte bulunduklarıdır. Protestan kilisesi ve askeri kuvvetlerin yaptıkları faaliyetler, devletin ayırdığı bütçenin üstünde bir bedelle yürütülmektedir. Bunun için, bu destekler, askeri kuvvetlere aktarılarak, Protestan dini yapılanması için kullanılır.
3.3. Avusturya
1955 yılında Tarafsızlık Yasası ile yeni yapılandırılmış, Roma-Katolik ve Protestan kiliseleri tarafından oluşturulmuştur.
Roma- Katolik kilisesi; 1933 yılında değişiklikler yapmış ve 1959 yılında devlet yetkisine sahip olmuş, 1960 yılında ise en üst düzeydeki yönetim yetkisini almıştır.
Avusturya Ordusu Katolik Yapılanması Kampı